(GLO)- Hơn 53 năm kể từ ngày khai sinh ra đường Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam, tôi có dịp bước chân lên Đường 20-Quyết thắng- một trong những nhánh rẽ của đường Trường Sơn đến hang "Tám Cô" (Quảng Bình) đốt nén tâm hương.
Từ TP. Đồng Hới vượt hơn 65 km về hướng Tây đến hang "Tám Cô". Mặc dù, con đường đã được bê tông, nhựa hóa, nhưng vẫn không giảm bớt độ ngoằn nghèo. Vách đá cheo leo, dựng đứng. Ở nơi đây, vẫn còn đó mảnh bom treo làm tiếng kẻng thúc giục, "cây mối tình Trường Sơn" vẫn tường tồn xanh tốt. Giữa hồn thiêng sông núi, tôi đã hình dung lại những câu chuyện kể về những thanh niên xung phong trong những đêm mở đường. Tiếng gọi nhau, tiếng bước chân rầm rập, tiếng cuốc xẻng và cả những tiếng trêu đùa như còn vang vọng đâu đây...
 |
| Đốt nén tâm hương tưởng nhớ các thanh niên xung phong ở hang "Tám Cô". Ảnh: Trường An |
Bây giờ, ở góc khuất của con Đường 20 đã dựng lên Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Cạnh bên là hang "Tám Cô", với dòng người tấp nập vào sâu trong hang để tận tay mình cắm nén nhang.
Ngược dòng lịch sử "năm 1965, lực lượng vận chuyển bằng cơ giới của Đoàn 559, bộ đội Trường Sơn thường xuyên phải chịu cảnh ngập lụt tại túi nước Xiêng Phan (Lào), từ Pắc Pha Năng tới bản Na Nô- Na Nhom có chỗ ngập sâu tới 6 mét. Nhiều lúc hàng trăm xe mắc kẹt tại đây. Cần phải có một tuyến đường khác từ bến phà Xuân Sơn, vượt tây Trường Sơn qua Lùm Bùm kết nối với đường 128 rồi nhập vào đường 9. Thực hiện chủ trương này, năm 1966, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 phát lệnh khởi công chiến dịch mở đường mang tên “Chọc thẳng Trường Sơn, mở đường thắng lợi” gọi tắt là Đường 20- Quyết thắng".
Hàng ngàn cán bộ, chiến sỹ, chủ yếu là lực lượng thanh niên xung phong ngày đêm đào, cuốc, san bằng mặt đường. Sau 77 ngày đêm lao động khẩn trương, tuyến đường hoàn thành. "Tháng 6 năm 1971, tám thanh niên xung phong (TNXP) quê quán ở huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa cùng hàng nghìn TNXP khác tình nguyện vào chiến đấu và phục vụ chiến đấu trên đất lửa Quảng Bình. Họ được biên chế vào Đội 163, Ban 67 phụ trách cung Đường 20- Quyết Thắng".
 |
| Bia tưởng niệm 8 TNXP. Ảnh: Trường An |
Năm 1972, phát hiện ra Đường 20, đế quốc Mỹ điên cuồng tập trung mọi phương tiện chiến tranh hiện đại nhằm hủy diệt con đường. Chiều ngày 14-11-1972, như một ngày định mệnh xảy ra ở hang "Tám Cô". Máy bay B.52 ném bom rải thảm dọc tuyến đường 20. Tiểu đội TNXP 163 của Ban 67 đang bám trụ đường gồm các anh chị: Nguyễn Văn Huệ, Trần Thị Tơ, Lê Thị Lương, Hoàng Văn Vụ, Nguyễn Văn Phương, Đỗ Thị Loan, Nguyễn Mậu Kỷ, Lê Thị Mai chạy vào một hang đá bên đường (nay gọi là hang Tám Cô) trú ẩn. Cả quãng đường qua km 16,5 trên Đường 20-Quyết thắng bị bom cày nát, cắt đoạn, đất đá tung lên mù mịt. Những vách núi đá dựng đứng lắc lư.
Sau một loạt bom làm 5 chiến sĩ pháo binh hy sinh trước cửa hang cùng lúc đó một tảng đá nặng hàng trăm tấn trên cao đổ ập xuống bịt kín miệng hang… Tiếng máy bay, tiếng bom nổ vừa dứt, đồng đội lao đến dùng cuốc, xẻng, xà beng... đào bới nhưng không thể lay chuyển được khối đá khổng lồ áng ngự trước miệng hang. Tiếng kêu cứu của các anh chị vọng ra từ khối đá nhưng tất cả đều bất lực.
 |
| Tảng đá hoa cương khắc ghi dòng chữ tưởng nhớ các anh chị. Ảnh: Trường An |
Chỉ còn một giải pháp duy nhất là luồn những chiếc ống thông rỗng ruột qua kẻ nứt rồi đổ cháo loãng, những viên thuốc B1, những bánh lương khô đã được nghiền nát vào trong hang nhằm kéo dài sự sống cho các anh chị. Nhưng tất cả đều tuyệt vọng bởi những ống dẫn cũng bất lực không đủ để cứu sống các anh các chị. Thế rồi,... tiếng kêu cứu yếu dần, đến ngày thứ 7, đồng đội chỉ thoáng nghe là tiếng của một cô gái tha thiết gọi "bầm ơi cứu con..."!, rồi rơi vào im lặng vĩnh viễn.
Tám thanh niên xung phong gồm 4 nam, 4 nữ, hy sinh ở hang "Tám Cô" như một huyền thoại không lý giải được. Rằng, lịch sử cũng có sự trùng hợp đến kỳ lạ. Trước thời điểm các anh chị hy sinh thì ở tuyến đường 20-Quyết thắng tại km16 +200 có một hang lớn, sâu và rộng, rất thuận lợi cho bộ đội và TNXP tránh máy bay địch. Cũng chính vì địa thế thuận lợi của nó mà các đơn vị TNXP thường nhường cho các nữ TNXP vào ẩn nấp. Có thời gian dài một tiểu đội nữ TNXP gồm 8 cô vẫn thường vào tránh máy bay địch. Mọi người quen gọi là hang "Tám Cô".
Khi tám TNXP quê huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa mất cũng chính tại hang đá này, đồng đội các anh, các chị không muốn đổi tên. Thế là... hang "Tám Cô" trường tồn mãi mãi cho đến ngày hôm nay.
Hang "Tám cô" với bao câu chuyện tâm linh như huyền thoại luôn nhắn gửi đến chúng ta - thế hệ hôm nay và mai sau luôn giữ gìn những giá trị vô giá về độc lập dân tộc và thống nhất Tổ quốc.
Nay, tại vị trí này, đã có Đền tưởng niệm các Anh hùng Liệt sĩ hy sinh trên Đường 20-Quyết thắng. Bên trái là tấm bia tưởng niệm ghi tên tuổi của 8 TNXP đã ngã xuống, cùng tảng đá hoa cương khắc ghi dòng chữ tưởng nhớ: "Mỗi ngã đường nơi đây không chỉ mở bằng xương máu và mất mát. Đó còn là sự hy sinh thầm lặng của tuổi thanh xuân...
Xin gửi đến anh chị-những thanh niên xung phong lời tri ân sâu sắc". Chúng tôi xin mượn lời tri ân này cầu nguyện cho các anh chị sớm siêu thoát và tên tuổi tường tồn mãi với thời gian.
Trường An
