(GLO)- Bà con đồng bào Jrai xưa nay thường quan niệm con người chết đi không phải là kết thúc; ngược lại, đó là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự chuyển hóa từ sự sống trần gian đến thế giới Atâu (thế giới của hồn ma). Thế giới Atâu cũng có mưu cầu hạnh phúc, làm ăn, sinh hoạt, quan hệ, tín ngưỡng, du ngoạn, tiêu xài... như ở trần gian. Từ quan niệm đó, mỗi khi có người thân qua đời, đồng bào Jrai thường tổ chức phân chia của cải vật chất (tài sản) trong gia đình, dòng họ rồi mang ra chôn cất cẩn thận theo người chết.
Lưu truyền qua nhiều thế hệ, hủ tục này đã gây nhiều lãng phí, tốn kém, không còn phù hợp với đời sống thực tế khó khăn tại các làng đồng bào dân tộc thiểu số nên đang dần bị xóa bỏ. Tuy nhiên, một số làng Jrai ở các huyện biên giới Ia Grai, Đức Cơ hiện vẫn tồn tại hủ tục này.
 |
| Tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức của người dân về hệ lụy của tảo hôn. Ảnh: Hồng Thương |
Có mặt tại khu nhà mồ của làng Ó (xã Ia Sao, huyện Ia Grai), chúng tôi nhận thấy nhiều nhà mồ được xây dựng khang trang, kiên cố, bê tông cốt thép vững chắc, trang trí kỳ công, có cửa khóa và rào chắn cẩn thận. Bên trong nhà mồ bà con bài trí nhiều đồ vật, có hoa quả tươi, bánh kẹo, hương đèn cạnh di ảnh người đã khuất. Bà Rơ Châm HPlur (làng Ó) bộc bạch: “Chia của cho người chết là tập tục lâu đời của dân làng mình. Chồng mình là ông Rơ Châm Hrú mới chết cũng được gia đình, dòng họ phân chia của cải như chăn màn, ti vi, xe máy Yamaha Sirius đời 2018, quạt điện mới, nồi cơm điện, dao rựa, cuốc thuổng, chiêng ghè... Tất cả đều chôn xuống đất, cạnh quan tài của ông ấy”.
Tương tự, người dân làng Lung Prông (xã Ia Kriêng, huyện Đức Cơ) hiện vẫn duy trì tục chia của cho người chết. Khu nhà mồ của làng Lung Prông không khác biệt mấy với khu nhà mồ làng Ó, ngoại trừ việc chôn của cải cho người chết có một phần lộ thiên. Đứng bên một nhà mồ, ông Ksor Nil-Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Ia Kriêng-cho biết: Đây là mộ ông Kpuih Nan, đã chết nhiều ngày rồi. Ông Kpuih Nan được anh em họ hàng chia cho rất nhiều của cải, trong đó có chiếc xe máy Honda Dream mới mua hơn 18 triệu đồng. Khi chôn cất xe máy bên ngôi mộ ông Kpuih Nan, bà con đã chốt cây sắt ở dưới bánh xe, đổ bê tông kín xung quanh để phòng kẻ trộm, chỉ có tay lái xe là lộ trên mặt đất. Ông Ksor Nil kể thêm: “Trước kia, đời sống quá khó khăn, người dân chỉ chia của cho người chết là cồng chiêng, ghè ché, cuốc dao... Còn nay đời sống khá hơn, bà con chia cho người chết nhiều thứ có giá trị cao nên sợ bị mất trộm. Ngoài việc chôn cất kỹ lưỡng, bà con còn thay nhau bảo vệ để yên lòng cả người sống lẫn người đã chết” (?!).
Ông Siu Mế-Bí thư Đảng ủy xã Ia Kriêng-khẳng định: Chia của cho người chết là hủ tục, đi ngược lại với công cuộc xây dựng đời sống mới, xây dựng nông thôn mới. “Cán bộ các cấp, các ban ngành đã tích cực tuyên truyền, vận động bà con xóa bỏ hủ tục này và kết quả là đã hạn chế đáng kể tình hình. Chúng tôi đang kêu gọi cán bộ, đảng viên gương mẫu đi đầu, tăng cường bám làng, vận động, thuyết phục bà con dân tộc thiểu số xóa bỏ triệt để hủ tục này”.
Trao đổi về vấn đề trên, ông Nay Kỳ Hiệp-Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch-nhìn nhận: “Tục chia của cho người chết đã ăn sâu trong tâm thức đồng bào Jrai. Muốn xóa bỏ triệt để thì cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức các cấp phải tiên phong đi đầu và tích cực vận động, thuyết phục người thân thực hiện nghiêm các nghị định, quyết định, hương ước, quy ước về nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Khi thấy được hiệu quả thiết thực, bà con ắt sẽ thay đổi quan niệm, nâng cao nhận thức và dần xóa bỏ hủ tục”.
HOÀNG CƯ
