Cách xóa nhà tạm ở bản Giàng, xã Pa Cheo, Bát Xát, Lào Cai có lẽ là thực tiễn sinh động nhất trong việc xóa nhà tạm một cách hiệu quả trong điều kiện khó khăn…
Đường mây đến Bản Giàng
Pa Cheo là xã đặc thù, khó khăn nhất của tỉnh Lào Cai, với 5 thôn bản trên một trục đường, 3.341 nhân khẩu và 100% là người dân tộc Mông. Pa Cheo theo lý giải của người địa phương có nghĩa là bãi chuối.
Thôn ở sâu nhất, xa nhất, khó khăn nhất của xã Pa Cheo là Bản Giàng. Bản Giàng được dịch nghĩa là “vùng mây”. Bản có 58 hộ, 275 nhân khẩu và có tới 34 hộ nghèo. Năm 2007, 2008 người dân ở thôn Tả Pa Cheo di chuyển vào Bản Giàng để làm ruộng. Đến năm 2012, Bản Giàng hình thành với 34 hộ khởi đầu từ 34 cái lán canh ruộng. Từ trung tâm xã Pa Cheo và thôn Bản Giàng mất chừng 1 giờ đi xe máy.
Tôi được anh Phùng, cán bộ xã Pa Cheo giới thiệu sơ lược như thế trước khi rời trung tâm xã Pa Cheo bắt đầu hành trình đến Bản Giàng. Mùa đông ở đây dường như chẳng chịu rút lui, kéo dài lê thê. Phùng dúi vào tay tôi một bộ áo mưa và một chiếc mũ bảo hiểm, bảo: Vào Bản Giàng có đoạn mưa, có đoạn sương mù, có lúc nắng chói, cứ mặc vào phòng thân.
Chiếc xe honda cũ kỹ của Phùng lặc lè vượt từng khúc cua tay áo, dốc dựng ngược qua thôn Tả Pa Cheo, Séo Pa Cheo… Nhiều đoạn đường bê tông lên Bản Giàng bị bóc hết sau bão Số 3 năm ngoái, giờ được thay bằng lớp đá lổn nhổn, sắc lẹm. Dọc đường vào vẫn còn đó những điểm sạt lở mới được dọn dẹp. Xe chúng tôi cứ gằn từng hồi khi lên dốc. Băng qua được màn sương dày, ánh nắng bất ngờ bừng lên, hé lộ biển mây trắng bồng bềnh bên dưới. Những mái nhà đỏ, xanh lẩn khuất trên sườn núi, dưới những tán đào, lê xanh mướt.
Một thời nơi đây là “ốc đảo” - không điện, không sóng điện thoại, không một con đường đàng hoàng để nối với bên ngoài. Đường vào bản khi đó là đường xe kéo gỗ chỉ có ngựa thồ đi được. Để dựng được một căn nhà, bà con phải mất hàng tuần gùi từng tấm gỗ, từng viên đá qua rừng già.
Đến năm 2023, hàng trăm hộ dân ở Pa Cheo đồng ý hiến đất, nhà nước hỗ trợ xi măng, cát, sỏi, lực lượng thanh niên cùng với nhân dân đổ đường bê tông vào bản. Có đường thuận lợi, ngành điện Lào Cai cũng xốc tới, cáp điện ngầm được đặt cạnh đường bê tông. Và ngày 31/12/2023, điện được đóng cho bà con Bản Giàng sử dụng.

Sóng điện thoại giờ cũng đã đủ để gọi video cho người thân đang đi làm ăn xa. Và trong hai năm qua, những mái ấm của người dân Bản Giàng đã từng bước được kiên cố hóa. Ở đầu bản, một điểm trường mới hai tầng kiên cố đang dần hình thành thay cho lớp học cũ chật hẹp.
Cạnh điểm trường là nhà anh Lý A Phải (SN 1989), vợ là Sùng Thị Á. Ngôi nhà này hoàn thành trước Tết Nguyên đán 2025. Nhà anh Phải xây theo nếp nhà của người Mông vùng cao. Khung nhà được kiên cố hóa bằng gạch, nền nhà láng xi măng sạch sẽ. Nhà cũ của vợ chồng anh cách đấy khoảng 1km dựng bằng gỗ từ năm 2012, mùa đông thì lạnh, mùa mưa thì bị dột. Khi cơn bão số 3 đổ bộ thì nhà bị sạt, vợ chồng, con cái phải ở nhờ điểm trường ở Bản Giàng.
“Mình làm nhà mới hết 160 triệu đồng. Nhà được hỗ trợ 100 triệu đồng, còn thiếu thì mình vay ngân hàng. Nợ thì cũng lo đấy nhưng giờ thì mình vui nhiều hơn, yên tâm làm ăn rồi”, anh Phải nói.
Đi qua điểm trường Bản Giàng đến nhà văn hóa thôn. Nhà văn hoá được xây bằng gạch, lợp mái tôn khang trang, đám trẻ nhỏ đang nô đùa ríu rít. Phía sau là nhà anh Hầu A Dũng (SN 1982) vừa được sửa lại. Móng và một phần tường được xây bằng gạch đỏ, nền nhà được láng xi măng láng mịn. Gỗ cũ đã được bào vỏ, ghép lại, trông sáng sủa hơn. Anh Dũng cho biết, tiền sửa nhà hết 32 triệu đồng nhưng nhà nước đã hỗ trợ 30 triệu đồng rồi”.
Cách mua vật liệu “độc lạ” của cán bộ xã
Tôi thắc mắc, đường vào Bản Giàng khó khăn thế thì chở vật liệu thế nào, chi phí đắt đỏ ra sao khi có nhiều thời điểm vật liệu khan hiếm? Mọi người ở đây đều cười bảo: Chính quyền xã lo hết, dân chỉ lo bốc xếp và xây dựng.
Đem chuyện này hỏi Bí thư Đảng ủy xã Pa Cheo Đỗ Đức Chiến, ông Chiến vui vẻ nói: “Trong khi các xã trong vùng lo gạch, cát, xi măng thì chúng tôi không lo. Cách của chúng tôi là tìm các đơn vị xây dựng đường, trường… trên địa bàn để nhờ hỗ trợ. Cách nhờ họ hỗ trợ bằng cách là xin mua “ké” cho bà con. Ví dụ, doanh nghiệp mua từ nhà máy khoảng 10 nghìn gạch cho công trình thì chúng tôi đăng ký để họ mua thêm 5 nghìn nữa để cho bà con xây dựng nhà”. Ông Chiến cho biết, với đặc thù vùng cao, cát, xi măng, gạch có lúc được tăng bo bằng xe máy. Lúc đó, Đoàn thanh niên, hội phụ nữ sẽ được huy động.


Có lúc cả huyện Bát Xát không có gạch để xây dựng vì nhà máy trên địa bàn không nhận đặt và giá cả leo thang từng ngày. “Lúc đó, tôi theo chân các chủ công trình xuống tận Phú Thọ tìm nguồn mua gạch. Vì thế, nguồn gạch để bà con xây dựng nhà luôn đầy đủ. Tương tự, với xi măng, chúng tôi cũng về tận Yên Bái để đặt mua cùng. Xe của nhà máy chở lên tận nơi, chúng tôi không mất cước, bà con cũng không phải mua lại qua các đại lý… rẻ hơn rất nhiều”, ông Chiến nói. Đối với tôn lợp mái, xã sẽ đo diện tích lợp cho khoảng 10 nhà một lần và đặt đơn vị cung ứng cắt luôn.
Năm 2025, Pa Cheo đăng ký xóa 70 nhà tạm, nhà dột nát. Dù là địa bàn khó khăn nhưng Pa Cheo đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát trước hạn.
Theo ông Chiến, ngoài khoản hỗ trợ theo quy định của tỉnh (60 triệu đồng để xây nhà mới, sửa nhà 30 triệu đồng), xã Pa Cheo còn xin được 2 tấn xi măng cho mỗi hộ. “Chúng tôi xin hỗ trợ từ bạn bè, doanh nghiệp. Có người hỗ trợ một vài tấn, có người hỗ trợ 50 tấn. Như thế, những người sửa nhà hầu như không mất tiền mua xi măng”, ông Chiến chia sẻ. Xã Pa Cheo còn hỗ trợ khoảng 30 hộ có mái tôn để lợp mái, trung bình một mái nhà mới khoảng 20 triệu đồng”.
Trong các bản ở Pa Cheo các tổ đội xây dựng được thành lập. Tổ này sẽ xây dựng, sửa chữa từng nhà, cứ làm xong nhà này sẽ sang nhà kia. Một mặt để người dân, anh em dòng họ có thể hỗ trợ nhau, mặt khác tổ này cũng được trả công nhưng không nhiều. Người dân vì thế cũng không tốn kém tiền thuê các đoàn thợ nơi khác đến nên rất tiết kiệm.
(Còn nữa)
Theo Đức Anh (TPO)