Các ý kiến tập trung làm rõ yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị văn hóa, di sản văn hóa trong bối cảnh phát triển và hội nhập.
Trụ cột tinh thần và “sức đề kháng” văn hóa
Một trong những nội dung được quan tâm là định hướng xây dựng và phát triển văn hóa - nghệ thuật (VH-NT) xứng tầm với lịch sử văn hóa dân tộc và tầm vóc của công cuộc đổi mới.
Theo ông Đặng Công Hưng - Chủ tịch Hội văn học nghệ thuật tỉnh, việc khẳng định vai trò của VH-NT trong văn kiện không chỉ mang ý nghĩa định hướng phát triển một lĩnh vực sáng tạo mang giá trị thẩm mỹ, mà còn là “chất keo” gắn kết cộng đồng và nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân.
Sự phát triển đồng bộ của VH-NT, bao gồm sáng tác, biểu diễn, bảo tồn và phổ biến giá trị di sản văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong việc bồi dưỡng nhân cách, khơi dậy tri thức, nuôi dưỡng cảm xúc và ý thức trách nhiệm xã hội.
Ông Hưng cho rằng, để VH-NT thực sự phát huy vai trò, cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các chính sách đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ văn nghệ sĩ, tạo động lực khuyến khích sáng tạo. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư cho hệ thống thiết chế VH-NT, hình thành không gian sáng tạo thuận lợi, chuyên nghiệp.
Việc gắn kết hoạt động VH-NT với công nghiệp văn hóa, truyền thông hiện đại và chuyển đổi số cũng là yêu cầu tất yếu nhằm tạo ra sản phẩm sáng tạo đa dạng, có khả năng lan tỏa rộng.
Bên cạnh đó, VH-NT phải luôn gắn bó chặt chẽ với các giá trị đạo đức, chuẩn mực xã hội và truyền thống dân tộc; góp phần bảo vệ, phát huy thuần phong mỹ tục, nâng cao “sức đề kháng” của văn hóa trước những biểu hiện lệch chuẩn, lai căng, hủ bại, cũng như đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, xuyên tạc lịch sử và văn hóa dân tộc.
Nghệ nhân và cộng đồng là trung tâm
Từ thực tiễn, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục quan tâm hơn nữa đến đội ngũ văn nghệ sĩ, cán bộ văn hóa cơ sở; ưu tiên đầu tư cho các thiết chế VH-NT; có chính sách phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng tài năng trẻ nhằm tạo nguồn nhân lực kế cận.
Ông Huỳnh Hiệp An - Giám đốc Trung tâm Văn hóa tỉnh - cho hay: Gia Lai sở hữu nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống độc đáo, giàu giá trị; trong đó có những loại hình đã và đang được gìn giữ, phát huy khá hiệu quả. Tuy nhiên, công tác truyền dạy cho thế hệ kế cận vẫn còn nhiều khó khăn.
“Trong văn kiện cần nhấn mạnh hơn các giải pháp cụ thể như: Hỗ trợ kinh phí tập luyện, biểu diễn và phục dựng các loại hình nghệ thuật truyền thống; đào tạo, bồi dưỡng lực lượng kế cận, khuyến khích thanh thiếu niên tham gia học tập, thực hành; ban hành chế độ đãi ngộ phù hợp cho nghệ nhân, để họ tiếp tục “truyền lửa”, lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc cho thế hệ sau” - ông An đề xuất.
Một điểm nhấn quan trọng trong dự thảo Báo cáo chính trị là yêu cầu “bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế di sản”.
Đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay, khi di sản không chỉ được nhìn nhận như “ký ức” của cộng đồng, mà còn có thể trở thành nguồn lực phát triển nếu được khai thác hợp lý, đúng định hướng, qua đó góp phần bảo tồn bền vững các giá trị văn hóa.
Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian - Nghệ nhân Ưu tú Yang Danh (làng Tà Điệk, xã Vĩnh Thạnh) cho rằng, dự thảo đã tiếp cận đúng hướng khi nhấn mạnh mối quan hệ giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế di sản.
Tuy nhiên, vấn đề cần được làm rõ và nhấn mạnh hơn nữa là vai trò của nghệ nhân và cộng đồng - những chủ thể trực tiếp nắm giữ tri thức, thực hành và truyền dạy di sản văn hóa.
“Để di sản văn hóa được bảo tồn và phát triển bền vững, cần có cơ chế đủ mạnh dành cho nghệ nhân. Thực tế ở nhiều vùng dân tộc thiểu số, người trẻ ngày càng ít mặn mà với các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.
Nếu không có sự nhiệt huyết của nghệ nhân trong việc động viên, truyền dạy lớp trẻ, thì nguy cơ mai một di sản là rất rõ ràng. Vì vậy, văn kiện cần đặt rõ vấn đề đãi ngộ, tôn vinh và bảo vệ tri thức văn hóa dân gian của nghệ nhân” - ông Yang Danh bày tỏ.
Cùng chung quan điểm, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Minh Toàn (nghệ danh Minh Lưỡng), Trưởng đoàn nghệ thuật hát bội Nhơn Hưng (phường An Nhơn Đông) chia sẻ: Hát bội Bình Định đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, song để giữ gìn và phát huy lâu dài, cần có “sân chơi” thường xuyên cho nghệ nhân và lớp trẻ. Các đoàn nghệ thuật không chuyên rất cần lực lượng trẻ để truyền nghề.
