Văn học do trẻ em viết - sự tôn trọng cần thiết

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Bàn về vai trò, tôn trọng và cách phát triển văn học do trẻ em viết, từ các tác giả nhỏ tuổi đến quá trình xuất bản và ảnh hưởng xã hội.

Có nhiều năm làm việc với các sáng tác của nhiều tác giả thiếu nhi, tôi thường băn khoăn với câu hỏi: “Chúng ta nên để yên cho các em lớn, viết và trưởng thành trong sự viết ấy hay nên sớm phát hiện để đưa các em đến với công chúng? Liệu việc này sẽ tạo động lực cho các em trở thành tác giả thật sự hay sẽ là động thái quá vội vàng, cản trở quá trình rèn luyện của các em?”

Với nỗi băn khoăn ấy, tôi đã đọc các sáng tác của các em, có khi là những trang bản thảo được giới thiệu ở những câu lạc bộ viết văn nhà trường, những cuộc thi viết dành riêng cho lứa tuổi mà tôi là thành viên ban giám khảo; cũng có khi là những tác phẩm thực sự được xuất bản trang trọng từ các nhà xuất bản lớn, danh tiếng. Và điều mà tôi nhận thấy và ngạc nhiên là sức nghĩ, sức viết, sức đọc của các em. Với tôi, thế hệ các em, ai không đọc thì không đọc, ai đã đọc thì đọc khá sâu. Thêm nữa, với sự phát triển công nghệ, các bạn trẻ của chúng ta hiện có điều kiện tiếp cận tài liệu mở về văn chương, về phương pháp, kỹ thuật viết và các mô tả chi tiết về thế giới ở nhiều lĩnh vực. Đây cũng là nét đặc trưng của thế hệ gen Z (sinh từ năm 1997 đến 2012) và cả gen Alpha (sinh từ năm 2010) sau này…

Cũng vì vậy, tôi không tán đồng với cách gọi “thần đồng” đối với những tác giả ở lứa tuổi tiểu học, trung học. Bởi lẽ, cách gọi ấy hàm chứa một thái độ không đủ tôn trọng, như thể đây là hiện tượng quá hiếm gặp, quá khó hiểu với người lớn vậy. Với các tác phẩm của các cây viết nhỏ tuổi đã được in ấn, phát hành, tôi thường đọc với tâm thế ngang hàng. Bởi lẽ, các sáng tác của các em, nhất là những sáng tác được xuất bản, hoàn toàn có đủ tư cách tồn tại độc lập mà không cần kèm chữ “thần đồng” hay “trẻ em viết” để người lớn nương nhẹ hoặc nhìn từ trên xuống.

Trong hơn 10 năm trở lại đây, trên văn đàn xuất hiện nhiều cây bút nhỏ tuổi đầy xuất sắc, như: Nguyễn Hoàng Trâm Anh (sinh năm 1999) với Thư gửi người thiên cổ (xuất bản 2011) và Nếu một ngày không có bạn (2012); Nguyễn Bình (sinh năm 2001) với bộ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Cuộc chiến với hành tinh Fantom (3 tập, 2011-2012); Minh Anh (sinh năm 2007) với Bức tranh huyền bí (2021); Nguyễn Khang Thịnh (sinh năm 2007) với Nhật ký của nhóc Alvin siêu quậy (2020); Cao Khải An (sinh năm 2008) với Bắp ăn mơ và xóm Đồi rơm (2021); Cao Việt Quỳnh (sinh năm 2008) với bộ sách Người Sao Chổi gồm 3 tập (2020-2022) và Lục địa rồng gồm 5 tập (2024); Đoàn Lữ Thụy Phương (sinh năm 2012) với Bố con cà khịa và những bức thư (2023)… Thậm chí với thơ, chúng ta có Đặng Chân Nhân (sinh năm 1993) và Ngô Gia Thiên An (sinh năm 1999).

Có một khoảng thời gian, nền văn học thiếu nhi của chúng ta được hình thành từ “những người lớn đủ tuổi” viết. Ở đó, các tác giả thường phải cố gắng nhớ lại tuổi thơ của chính mình cách nay hàng chục năm, cố gắng có được sự hồn nhiên ngộ nghĩnh, nhìn và nghĩ bằng cách của trẻ em mà họ còn nhớ được. Thế thì, trẻ em viết, có phải là ưu điểm hơn ở chỗ, các em không cần phải cố trở thành trẻ em bởi vốn đã là trẻ em rồi?! Bên cạnh những nét dí dỏm đáng yêu vốn có, trong các tác phẩm này cũng sẽ không hoài niệm về tuổi thơ xưa cũ như trong các tác phẩm do người lớn viết. Các em hoặc là mô tả hiện tại, hoặc là đưa ra những hình dung về tương lai, những hình dung đôi khi bất ngờ vì sự mạnh bạo không sợ hãi trong việc sử dụng trí tưởng tượng và kết nối các kiến thức thu hoạch được từ mọi nguồn - đây cũng có thể là một đặc điểm khác biệt của “văn học do trẻ em viết”.

Dĩ nhiên, những đứa trẻ viết cho những đứa trẻ đọc, dù có nội lực riêng thì vẫn tồn tại những hạn chế khách quan. Đôi khi chúng ta sẽ bắt gặp một cách nhìn nhận vấn đề hoặc cách giải quyết tình huống chưa thỏa đáng, bởi người viết chưa hoàn toàn trưởng thành để hiểu thấu đáo vấn đề, chưa đủ trải đời để giải quyết các mâu thuẫn trong các mối quan hệ xã hội mà các em chứng kiến. Chính vì thế, ủng hộ các em - rất nên. Đọc, thảo luận, chia sẻ - rất nên. Nhưng cũng cần cẩn trọng trong việc lựa chọn in ấn, phát hành và quảng bá để từ đó lựa chọn, chỉnh sửa các tác phẩm sao cho có ảnh hưởng tích cực đến người đọc nhỏ tuổi.

Theo Tiến sĩ Giáo dục học NGUYỄN THỤY ANH (SGGPO)

Có thể bạn quan tâm

Diện mạo hành chính mới tạo động lực để đất nước phát triển

Diện mạo hành chính mới tạo động lực để đất nước phát triển

(GLO)- Sau một thời gian gấp rút chuẩn bị, chỉ còn vài ngày nữa, đất nước ta chính thức bước vào cuộc chuyển mình vĩ đại nhất kể từ ngày thống nhất non sông. Sự thay đổi về mô hình chính quyền địa phương lần này sẽ đem lại diện mạo hành chính mới, tinh gọn, năng động, hiệu lực, hiệu quả.

Vì một nền thương mại sạch

Vì một nền thương mại sạch

Lực lượng chức năng triệt phá các đường dây buôn lậu, kinh doanh hàng gian hàng giả với quy mô lớn; hàng loạt vụ vứt bỏ hàng hóa nghi hàng gian, hàng giả; nhiều người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng xã hội sa lưới luật pháp vì trốn thuế, kinh doanh hàng kém chất lượng…

Học kỹ, thi thật!

Học kỹ, thi thật!

Việc chuyển giao toàn bộ quy trình sát hạch, cấp, đổi bằng lái xe từ Bộ GTVT sang Bộ Công an, cụ thể là giao cho lực lượng CSGT đảm nhận, đánh dấu một bước ngoặt trong công tác quản lý người điều khiển phương tiện giao thông tại VN.

Nhìn mình đi

Nhìn mình đi

"Nếu như nói một ngày nào đó trong trường học không còn bạo lực, thì tôi có thể nói được, đó là ngày mà người lớn không còn đánh nhau nữa. Ngày đó, trẻ con sẽ nhìn nhau bằng ánh mắt yêu thương thuần túy mà thôi".

Phát huy sức mạnh văn hóa

Phát huy sức mạnh văn hóa

Khi các giá trị văn hóa, di sản và nghệ thuật tạo ra lợi nhuận nó không chỉ tự “nuôi sống” mình mà còn góp phần tạo thêm những nguồn lực mới, tác động tích cực đến các lĩnh vực khác của ngành công nghiệp văn hóa.

Thấy gì từ thu thuế đất tăng?

Thấy gì từ thu thuế đất tăng?

Số liệu của Bộ Tài chính cho biết, thu thuế từ nhà, đất đạt 198,3 nghìn tỉ đồng, tăng 105% so cùng kỳ 2024. Không chỉ bổ sung cho ngân sách một khoản quan trọng, đằng sau con số đột biến này còn rất nhiều vấn đề cần mổ xẻ thấu đáo để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát huy tối đa nội lực.

Trong dòng chảy báo chí cách mạng

Trong dòng chảy báo chí cách mạng

Trong dòng chảy tròn một thế kỷ của nền báo chí cách mạng Việt Nam, cái tên Thanh Niên luôn mang trên mình một sứ mệnh thiêng liêng; luôn khát khao, ước vọng đồng hành cùng dân tộc trên mọi chặng đường phát triển.

Cuộc đối thoại về niềm tin và nghĩa vụ

Cuộc đối thoại về niềm tin và nghĩa vụ

Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/6/2025 quy định: hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, hoạt động trong các lĩnh vực tiêu dùng trực tiếp như quán ăn, khách sạn, bán lẻ, vận tải... bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Phòng ngừa rủi ro UAV

Phòng ngừa rủi ro UAV

Trong chuyến đi đến thủ đô Washington D.C của Mỹ vào cuối năm 2024, người viết từng có ý định mang theo một chiếc flycam (máy bay không người lái - UAV - chuyên chụp hình, quay phim) loại nhỏ để phục vụ công việc.

Hướng đến mục tiêu kép

Hướng đến mục tiêu kép

Tin tưởng, nhưng không ít trăn trở, âu lo là thông điệp được gửi gắm trong phát biểu của nhiều đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận về phát triển kinh tế-xã hội vào hôm qua 17-6.

null