Lời đe dọa từ ông Trump và hồi ức Bagram
Theo RT, trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social ngày 20-9, ông Trump viết: “Nếu Afghanistan không trả lại căn cứ không quân Bagram cho những người đã xây dựng nó, tức là Mỹ... những điều tồi tệ sẽ xảy ra”. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Mỹ không nói rõ Afghanistan sẽ phải đối mặt với hậu quả như thế nào.
Phát biểu này ngay lập tức làm dấy lên tranh luận về khả năng Washington có thể quay lại vùng đất từng là biểu tượng cho cuộc chiến kéo dài suốt hai thập kỷ. Đây từng là căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ và NATO ở Afghanistan, nằm cách thủ đô Kabul khoảng 60 km về phía bắc.
Bagram không chỉ là một căn cứ hậu cần và tác chiến, mà còn là nơi gắn với nhiều ký ức buồn trong cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ. Sau khi chính quyền Tổng thống Joe Biden quyết định rút quân năm 2021, việc bàn giao căn cứ cho quân đội Afghanistan, rồi sau đó rơi vào tay Taliban, được coi là cột mốc đánh dấu sự chấm dứt hiện diện quân sự trực tiếp của Mỹ tại quốc gia này.
Các chuyên gia an ninh cho rằng việc ông Trump nhắc đến Bagram có thể chỉ mang tính chính trị nhằm gây tiếng vang trong cuộc đua bầu cử. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Bagram có giá trị chiến lược đặc biệt. Căn cứ này nằm ở vị trí trung tâm Nam Á, gần biên giới phía tây Trung Quốc, cũng không xa Iran và các nước Trung Á. Điều đó khiến nơi đây luôn được coi là một bàn đạp lý tưởng cho bất kỳ chiến dịch quân sự hay giám sát nào của Mỹ trong khu vực.
Taliban cứng rắn, Afghanistan phản đối sự trở lại của Mỹ
Ngay sau phát biểu của ông Trump, Taliban đã lên tiếng khẳng định Mỹ không có bất kỳ cơ hội nào để quay lại Afghanistan. Người phát ngôn Taliban tuyên bố việc Washington rút quân năm 2021 đồng nghĩa với việc Mỹ đã chấm dứt sự hiện diện quân sự tại đây và “không một lực lượng nước ngoài nào được phép đặt căn cứ trở lại”.
Afghanistan hiện nay vẫn đối mặt với hàng loạt thách thức an ninh, kinh tế và nhân đạo. Sự trở lại của quân đội Mỹ, dù chỉ dưới dạng căn cứ, chắc chắn sẽ làm tình hình thêm phức tạp. Taliban đang nỗ lực tìm kiếm sự công nhận quốc tế, và bất kỳ động thái nào cho thấy đất nước một lần nữa trở thành “chiến trường ủy nhiệm” sẽ làm suy yếu tính chính danh của họ.
Nhiều người dân Afghanistan cũng không muốn chứng kiến sự tái hiện của quá khứ chiến tranh. Họ vẫn còn ám ảnh bởi những cuộc không kích, xung đột và bất ổn kéo dài từ 2001 đến 2021. Do đó, lời đe dọa từ ông Trump, dù chưa thành hiện thực, cũng gây ra lo lắng trong xã hội Afghanistan.
Từ góc độ quốc tế, các nước láng giềng Afghanistan như Iran, Pakistan và các quốc gia Trung Á cũng khó có thể chấp nhận sự trở lại của Mỹ, vì điều đó đồng nghĩa với việc khu vực sẽ một lần nữa trở thành điểm nóng đối đầu chiến lược.
Quân bài địa chính trị mới giữa Mỹ-Trung và Nam Á
Không kém phần gay gắt, Trung Quốc ngay lập tức lên tiếng phản đối ý tưởng “tái chiếm” Bagram. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian phát biểu trong cuộc họp báo vào ngày 19-9, nhấn mạnh: “Trung Quốc tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Afghanistan. Tương lai của Afghanistan nên nằm trong tay người dân Afghanistan. Việc khuấy động căng thẳng và đối đầu trong khu vực sẽ không được ủng hộ”.
Bắc Kinh cho rằng việc Mỹ quay lại Afghanistan không chỉ đi ngược lại thực tế rút quân năm 2021 mà còn gây bất ổn khu vực. Lý do sâu xa là Bagram nằm rất gần Tân Cương-khu vực nhạy cảm mà Trung Quốc luôn lo ngại bị giám sát hay can thiệp từ bên ngoài.
Theo giới quan sát, nếu Mỹ thực sự trở lại Bagram, Bắc Kinh sẽ coi đó là hành động thách thức trực tiếp. Điều này có thể dẫn tới những tính toán quân sự, ngoại giao căng thẳng hơn, đặc biệt khi quan hệ Mỹ-Trung vốn đã leo thang vì nhiều vấn đề, từ Đài Loan đến Biển Đông.
Ở cấp độ khu vực, Pakistan và Ấn Độ là hai quốc gia Nam Á có lợi ích chồng chéo tại Afghanistan cũng đang theo dõi sát diễn biến này. Pakistan, đồng minh truyền thống của Taliban chắc chắn phản đối kịch liệt sự trở lại của Mỹ, bởi điều đó sẽ làm suy yếu vai trò ảnh hưởng của Islamabad tại Kabul. Trong khi đó, Ấn Độ có thể coi việc Mỹ hiện diện trở lại là cơ hội cân bằng trước sức ép từ cả Pakistan lẫn Trung Quốc. Tuy nhiên, New Delhi cũng lo ngại Afghanistan lại trở thành “ổ bất ổn” lan sang khu vực Kashmir vốn đã căng thẳng.
Các chuyên gia Nam Á nhận định, dù khả năng Mỹ thực sự lấy lại Bagram là rất thấp, nhưng phát biểu của ông Trump cũng đủ để làm bùng lên những tranh luận chiến lược. Nó cho thấy Afghanistan vẫn là một “nút thắt” trong an ninh khu vực, nơi mà mọi cường quốc đều phải tính toán lợi ích của mình.
Tuyên bố của ông Donald Trump đã làm sống lại những ký ức chưa xa về cuộc chiến Afghanistan và đồng thời phơi bày những tính toán địa chính trị phức tạp. Bagram không chỉ là một căn cứ quân sự, mà còn là biểu tượng cho sự hiện diện và ảnh hưởng của Mỹ tại Nam Á. Trong thế cờ cạnh tranh toàn cầu, lời đe dọa “giành lại Bagram” có thể không trở thành hiện thực, nhưng nó nhắc nhở thế giới rằng Afghanistan vẫn chưa bao giờ rời khỏi bản đồ toan tính của các cường quốc.