Ngồi bên góc bếp đỏ lửa, bà Siu H’Điu (buôn Sô Ma Rơng, xã Ia Peng, huyện Phú Thiện) vừa thoăn thoắt chế biến vừa kể cho tôi nghe những câu chuyện thú vị về món ăn đã gắn bó với nhiều thế hệ người Jrai nơi đây.
“Món ăn này đã có từ rất lâu rồi. Ngày xưa, khi còn nghèo khó, người Jrai vùng thung lũng Đông Nam tỉnh thường tìm các nguyên liệu có sẵn trong thiên nhiên như cà đắng, lá đậu ván, đậu đũa, ớt, ốc, tép, cua… rồi chế biến thành món ăn thập cẩm đạm bạc. Vì thế, món ăn này đã in sâu vào ký ức của tôi và bà con trong buôn”-bà H’Điu kể.
Cách chế biến món ăn cũng khá đơn giản. Đầu tiên là việc chuẩn bị các nguyên liệu rồi đem rửa sạch và để ráo nước. Quả trôm khô, lõi bắp thì được đốt lấy tro để pha với nước sạch. Sau đó, lấy phần nước đã lọc để nấu món ăn. Nước có màu hơi đục và góp phần làm cho món ăn có vị mặn mà tự nhiên. Tiếp đó, lần lượt cho các nguyên liệu đã chuẩn bị vào nồi.
Theo bà H’Điu, muốn món ăn đậm vị, người nấu phải biết dung hòa các nguyên liệu. “Mỗi khi nấu món này, tôi lại nhớ mẹ. Khi tôi còn nhỏ, mẹ hay nấu món này để tôi mang theo mỗi lần đi chăn bò hay đi rẫy. Đến tối, cả nhà quây quần bên mâm cơm độn bắp và nồi canh rau tập tàng. Tuy đạm bạc, song cả nhà ăn rất vui vẻ và đầm ấm”-bà H’Điu chia sẻ.
Theo nhịp sống hiện đại, món ăn này không còn phổ biến như xưa. Bà H’Điu là một trong số ít người ở buôn Sô Ma Rơng còn giữ gìn và chế biến món ăn độc đáo này. Vào các dịp lễ quan trọng như báo hiếu, thôi nôi, đám cưới… bà cùng mọi người trong buôn nấu món này để tiếp đãi khách quý.
Mỗi khi được thưởng thức món ăn độc đáo này, em Ksor H’Trâm (17 tuổi, buôn Sô Ma Rơng) lại tấm tắc khen ngon. “Món ăn không thêm gia vị nhưng khi ăn, em cảm nhận được vị cay, mặn. Em thường ăn món này với muối kiến hoặc muối lá é để hương vị thêm phần đặc sắc”-H’Trâm tâm sự.
Còn chị Siu H’Uy (buôn Mi Hoan, xã Ia Hiao, huyện Phú Thiện) thì cho biết: “Khi thưởng thức món ăn này, những ký ức lại ùa về. Khi còn nhỏ, tôi và đám trẻ trong làng thường rủ nhau đi bắt ốc, tép và tìm hái những loại rau dại ăn được để đem về nhà cho bà, mẹ nấu món này.
Món ăn không dùng gia vị này không chỉ là một phần của ẩm thực mà còn là một phần ký ức đẹp trong đời sống của người Jrai. Đây cũng là minh chứng cho sự sáng tạo và khả năng thích ứng với thiên nhiên của người Jrai”.
