Hôm nay 3-12, Hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm 70 năm thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) diễn ra tại London (Anh) trong bối cảnh liên minh quân sự này gặp nhiều thách thức hơn bao giờ hết.
 |
Từ tranh cãi xung quanh đặt mạng 5G của Huawei cho tới chuyện Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống S-400 của Nga... NATO có vô vàn chuyện để lo - Ảnh: Axios
Từ việc tạo mặt trận chung chống lại Liên Xô giai đoạn đầu Chiến tranh lạnh, NATO - thành lập năm 1949 và hiện có 29 thành viên - ngày càng đối mặt với nhiều thách thức như sự trỗi dậy của Trung Quốc, khủng hoảng di cư, cho đến "đứa con rắc rối" Thổ Nhĩ Kỳ.
| “Nếu NATO nghiêm túc về sự sống còn của liên minh này, họ cần xây dựng những chiếc cầu nối với Nga. Cây bút Hamish McRae bình luận trên báo The Independent |
"Đánh trống đòi tiền"
Trong không khí âu lo đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump - người từng đe dọa rút Mỹ khỏi NATO và là "nỗi sợ" của các nước thành viên - đã lên đường tới Anh. Nhật báo Washington Times bình luận ông Trump rồi lại sẽ "đánh trống đòi thêm tiền" trước sự có mặt của các lãnh đạo NATO. Nhà lãnh đạo Mỹ sẽ tiếp tục chiến dịch gây sức ép của mình để buộc các đồng minh châu Âu chi tiêu quân sự nhiều hơn.
Ngân sách trung ương của NATO vào khoảng 2,5 tỉ USD một năm, hầu hết được dùng để duy trì các hoạt động của tổng hành dinh, nhân viên và một số hoạt động quân sự chung. Hiện Mỹ trả khoảng 22% ngân sách trung ương của NATO.
Liên quan tới vấn đề này, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg tuần trước đã công bố sự điều chỉnh Mỹ và Đức đóng góp ngang nhau ở mức khoảng 16%. Thông báo này được đánh giá là động thái để xoa dịu ông Trump.
Tuy nhiên, động thái trên chỉ mang tính biểu tượng vì thực chất ngân sách trung ương NATO khá nhỏ và không liên quan tới mức chi tiêu quốc phòng ít nhất 2% GDP mà mỗi quốc gia thành viên cam kết thực hiện cho đến năm 2024 - một cam kết đưa ra vào năm 2014, sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea.
Ông Trump thường phàn nàn về chuyện phân chia gánh nặng không công bằng. Hiện tại chỉ 9 trong số 29 thành viên NATO đáp ứng đủ hoặc vượt mục tiêu dùng 2% GDP cho chi tiêu quân sự. Các nước này gồm: Mỹ, Bulgaria, Anh, Hi Lạp, Romania, Ba Lan, Latvia, Lithuania và Estonia.
Dẫu vậy, một quan chức cấp cao trong chính quyền ông Trump cho biết đây vẫn là một bước tiến lớn vì năm 2016 chỉ 4 nước thành viên chi 2% GDP cho quân sự, nhưng giờ có đến 9 nước và đến năm 2024, 18 nước dự kiến đáp ứng mức chi này.
Sự thay đổi này vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu của ông Trump, nhưng rõ ràng phần nào cho thấy những lời đe dọa của ông thời gian qua có sức nặng. Do đó, có thể ông Trump sẽ tiếp tục "đánh trống đòi tiền" tại Anh, nhưng với một tiếng trống không quá chói tai như trước. Và tất nhiên, ông sẽ dành lời khen cho một số nước châu Âu đang chi tiêu quân sự nhiều hơn.
Tương lai mập mờ
Hội nghị thượng đỉnh NATO nhân kỷ niệm 70 năm thành lập liên minh quân sự này diễn ra giữa tình hình mà theo báo Guardian là không mấy lạc quan: người Đức và người Đông Âu nổi giận với người Pháp, người Pháp giận dữ người Thổ Nhĩ Kỳ và người Mỹ, còn Tổng thống Mỹ Donald Trump tức giận với hầu hết mọi người.
Nhiều vấn đề chưa được giải quyết và sự thất vọng ngày càng tăng là những gì khiến Tổng thống Emmanuel Macron gần đây tuyên bố NATO đang "chết não". Ông nhấn mạnh liên minh này cần dừng chuyện suốt ngày nói về tiền bạc và dành nhiều thời gian hơn để giải quyết các vấn đề chiến lược cơ bản.
Khi các nhà lãnh đạo NATO gặp mặt, sẽ có một loạt vấn đề mà họ phải giải quyết. Chẳng hạn, đó là chuyện xử lý Thổ Nhĩ Kỳ - "đứa con gây rắc rối" của NATO. "Thổ Nhĩ Kỳ dường như đã quyết định rằng tương lai nước này được đảm bảo tốt hơn nhờ quan hệ gần gũi với Nga hơn là với NATO do Mỹ dẫn dắt" - cựu đại sứ Mỹ ở NATO Ivo Daalder nói về Ankara, sau quyết định mua hệ thống tên lửa phòng thủ S-400 của Nga.
Hay đó là chuyện đối phó với Trung Quốc - mối đe dọa ngày càng tăng với liên minh quân sự này, hay quan trọng hơn là việc cải tổ - vốn quyết định tới tương lai của NATO. Vai trò quan trọng của NATO trong Chiến tranh lạnh là không thể phủ nhận.
Tuy nhiên, sự sụp đổ của NATO đã được dự đoán nhiều lần kể từ khi mục đích chính của liên minh này - ngăn chặn Liên Xô - không còn nữa. Giờ đây, với nhiều vấn đề nảy sinh, tương lai của NATO vẫn còn mập mờ.
"NATO quả thật là liên minh vĩ đại nhất mà thế giới từng chứng kiến. Nhưng ngày nay, với khoảng 30 thành viên, sức mạnh của NATO chưa bằng một nửa thời điểm chỉ có một nửa số thành viên ngày nay. NATO đang gặp vấn đề dù vẫn còn sở hữu nhiều năng lực" - giáo sư Michael Clarke, nhà phân tích quốc phòng nổi tiếng của Anh, đánh giá.
|
Chương trình nghị sự tham vọng
Theo The Economist, 29 nhà lãnh đạo NATO sẽ tham gia một buổi tiệc chiêu đãi cùng với Nữ hoàng Anh Elizabeth II tại Điện Buckingham vào tối 3-12 và có cuộc gặp với nhau tại thị trấn Watford vào ngày hôm sau. Ông Edward Ferguson, quan chức cấp cao của Đại sứ quán Anh tại Mỹ, cho biết NATO đã lên một chương trình nghị sự đầy tham vọng cho hội nghị thượng đỉnh lần này để "cho thấy ở tuổi 70, NATO vẫn khỏe mạnh và rắn rỏi như từng thấy" và nhấn mạnh những tiến bộ đã đạt được kể từ thượng đỉnh Wales 2014. |
Bình An (TTO)
