Nhà sử học bàn về thói xu nịnh: Con người làm hư hỏng thể chế

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Với những kẻ thích nịnh thì lại thường dễ phản. Mà đã nịnh trên, ắt đè dưới. Thói xu nịnh sẽ làm hỏng cả con người lẫn thể chế.
Đề án văn hóa công vụ vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với nhiều nội dung, trong đó có quy định: “công chức không được nịnh bợ, lấy lòng cấp trên vì mục đích không trong sáng”.
 Thói nịnh bợ ở chốn quan trường (Ảnh: KT)
Thói nịnh bợ ở chốn quan trường (Ảnh: KT)
Những ngày qua, câu chuyện về thói xu nịnh trong xã hội lại được bàn nhiều trên các mặt báo. Dưới góc nhìn của một nhà sử học, PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cho rằng: Xưa và nay, thói xu nịnh tuy có khác nhau về bối cảnh, điều kiện, cách thức, nhưng vẫn giống nhau về động cơ, tính chất, nội dung.
Theo PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ, xu nịnh là loại khen ngợi giả dối, không đúng sự thật, vì động cơ trục lợi cá nhân mang tính cơ hội chủ nghĩa. Qua thói xu nịnh, thể chế làm hư hỏng con người. Đến lượt mình, con người lại làm hư hỏng thể chế.
PGS-TS Nguyễn Thừa Vỹ
PGS-TS Nguyễn Thừa Hỹ
Soi lại quá khứ, PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ dẫn một câu chuyện có thật từ thời  Đông Chu Liệt Quốc ( Trung Hoa cổ đại) nói về hậu quả khi những lời nói thật không được chấp nhận. Câu chuyện rất đáng để suy ngẫm.
Chuyện kể rằng: “Một hôm, Biển Thước sang nước Tề gặp Tề Hoàn công. Ông thấy khí sắc vua Tề không tốt, bèn tâu: "Quân hầu, trong da và chân lông ngài đã có gốc bệnh, nếu không kịp thời chữa trị, bệnh sẽ nặng thêm". Tề Hoàn công thờ ơ đáp: "Ta cảm thấy trong người rất khỏe, chẳng có bệnh tật gì cả".
Biển Thước lui ra, sau đó 5 ngày, lại vào yết kiến, nhìn sắc diện rồi khẳng định một lần nữa với vua Tề: "Bệnh của ngài đã vào đến nội tạng rồi, phải chữa ngay đi". Hoàn công tỏ vẻ khó chịu, không trả lời. Sau khi Biển Thước đi khỏi, ông mới bảo với mọi người: "Thầy thuốc chỉ khéo vẽ vời, hù dọa người ta. Ta chẳng có bệnh gì mà ông ta dám bảo là bệnh nặng. Thật vớ vẩn!". 5 ngày sau nữa, Biển Thước lại vào yết kiến, chỉ mới nhìn mặt vua Tề, đã quay bước, bỏ đi thẳng. Hoàn công sai người chạy theo hỏi, Biển Thước nói: "Bệnh ở da, thịt thì còn xoa thuốc được, bệnh ở huyết mạch thì còn tiêm thuốc được, nay bệnh đã vào đến xương tủy rồi thì trời cũng không cứu được nữa, bởi vậy tôi mới bỏ đi".
Mấy ngày sau, quả nhiên Hoàn công phát bệnh. Ông vội cho người đi tìm Biển Thước, nhưng vị Thần y đã đi sang nước Tần rồi. Bệnh Hoàn công ngày càng trở nặng, chẳng bao lâu vị bá chủ chư hầu này tạ thế”.
PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cũng dẫn tiếp một câu chuyện trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, vào năm Giáp Tý (1264) đời Trần Thánh Tông. Câu chuyện vẫn đầy giá trị khi nhìn vào thực tiễn hiện nay.
“Linh Từ quốc mẫu (vợ Trần Thủ Độ) có lần ngồi kiệu đi qua thềm cấm, bị quân hiệu ngăn lại, về dinh khóc bảo Thủ Độ: “Mụ này làm vợ ông, mà bị khinh nhờn đến thế”. Thủ Độ tức giận, sai đi bắt. Người quân hiệu ấy nghĩ rằng mình chắc là phải chết. Khi đến nơi, Thủ Độ vặn hỏi trước mặt, người quân hiệu ấy cứ theo sự thực trả lời. Thủ Độ nói: “Ngươi ở chức thấp mà giữ được luật pháp, ta còn trách gì nữa?”. Lấy vàng lụa thưởng cho rồi cho về.
Nhà sử học Nguyễn Thừa Hỷ nói rằng, thời Lý-Trần, có nhiều tấm gương cương trực, ghét xu nịnh. Thời Lê-Nguyễn, xu nịnh tràn lan, khí tiết cương trực chỉ còn trên lý thuyết.
Nguyên nhân là do xuất phát từ nạn “Tam độc” gồm: tham (tham quyền, háo danh, hám lợi), sân (dùng uy quyền, bạo lực trấn áp bên dưới, những ai không chịu phục tùng mình), si (dốt tri thức, kém năng lực nhưng lại giấu diếm, không muốn người khác biết).
Ấy là cấp trên. Còn với những người cấp dưới, do di căn của ý thức thần dân, tâm lý hướng thượng thời phong kiến, động cơ cầu lợi hoặc cầu an cá nhân. Chủ nghĩa cơ hội muốn tiến thân bằng những quan hệ luồn lách. Không có tư cách bản thân, không dám sống trung thực, chỉ biết lợi dụng những cấp trên yếu kém nhưng ưa nịnh nọt.
Vì sao trong xã hội lại nở rộ thói xu nịnh? PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cho rằng, đó là hậu quả của tệ chuyên chế, không dân chủ, độc quyền chân lý, thói giả dối, vô cảm, vị kỷ, sự cám dỗ của lợi quyền. Thời nào cũng vậy.
Với những kẻ thích nịnh thì lại thường dễ phản. Mà đã nịnh trên, ắt đè dưới. Thói xu nịnh đó, cứ dần dà đánh mất tư cách bản thân, làm mục ruỗng lòng tin bên dưới, uy tín bên trên, làm hỏng cả con người lẫn thể chế.
Ôn cũ biết mới. Để xã hội bớt đi những kẻ xu nịnh, theo PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ, không có cách nào khác, cấp trên phải dám nhìn thẳng vào sự thật, dám lắng nghe lời nói thẳng, dù trái tai, trừ bỏ thói kiêu ngạo độc quyền chân lý. Gương mẫu trong thượng tôn pháp luật, pháp trị. Cấp trên đã vậy thì đương nhiên, họ sẽ lựa chọn cho mình những thuộc cấp có lòng tự trọng, có danh dự, tư cách, khí tiết, dám bảo vệ sự thật và những giá trị đạo đức phổ quát, dám chấp nhận những hệ quả xấu, thua thiệt cá nhân.
Và trên hết, cần thực hiện dân chủ thực chất, không giả tạo, phản biện xây dựng, đối thoại chân thành. Đẩy mạnh cải cách thể chế. Chuyển đổi từ nhân trị sang pháp trị.
PV (VOV)

Có thể bạn quan tâm

Lễ khánh thành 10.000 căn hộ được xây mới của giai đoạn 3 trong kế hoạch xây 50.000 căn nhà ở Bình Nhưỡng, CHDCND Triều Tiên, ngày 16/4/2025. (Ảnh: Yonhap/TTXVN)

Dấu mốc lịch sử mới trong quan hệ Việt Nam-Triều Tiên

Nhận lời mời của Tổng Bí thư Đảng Lao động Triều Tiên, Chủ tịch Quốc vụ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên Kim Jong Un, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm thăm cấp Nhà nước tới Triều Tiên dự Lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Đảng Lao động Triều Tiên từ ngày 9-11/10

Không chấp nhận cán bộ thiếu trách nhiệm, xa dân

Không chấp nhận cán bộ thiếu trách nhiệm, xa dân

(GLO)- Không để tình trạng cán bộ thiếu trách nhiệm, thiếu nhiệt tình, không chịu làm việc, không thể hiện tinh thần phục vụ người dân trong bộ máy. Thay vào đó, phải sắp xếp, bố trí hợp lý để cán bộ phát huy năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu của chính quyền cấp xã.

Tinh thần xung kích biến thành hành động

Tinh thần xung kích biến thành hành động

Những ngày này, khi nhiều vùng đất còn ngổn ngang, khi cây gãy, nhà tốc mái, nước ngập, đời sống người dân bị xáo trộn, hình ảnh thanh niên tình nguyện giúp dân khắc phục hậu quả bão lũ đã minh chứng cho tinh thần xung kích, lòng nhân ái, sẻ chia với cộng đồng giữa muôn vàn khó khăn.

Giới hạn nào cho KOL?

Giới hạn nào cho KOL?

(GLO)- Với sức lan tỏa mạnh mẽ, các KOL nói riêng, người nổi tiếng nói chung cần nâng cao nhận thức pháp lý, tuân thủ quy định, đồng thời xây dựng đạo đức nghề nghiệp vững vàng, đặt lợi ích người tiêu dùng lên trên lợi nhuận cá nhân nhằm tạo ra các giá trị tốt đẹp được xây dựng từ niềm tin.

Vì sao lạm thu vẫn dai dẳng?

Vì sao lạm thu vẫn dai dẳng?

Năm học 2025 - 2026 bắt đầu trong niềm vui của học sinh và phụ huynh khi chính sách miễn học phí từ mầm non đến hết THPT lần đầu được thực hiện trên cả nước; lương giáo viên sẽ được điều chỉnh tăng theo luật Nhà giáo; một số địa phương như Hà Nội hỗ trợ thêm tiền ăn trưa cho học sinh tiểu học.

Cam kết trước nhân dân

Cam kết trước nhân dân

Đất nước đang bước vào giai phát triển mới, đòi hỏi quyết tâm mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị trong thực hiện các khâu đột phá trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là “lời cam kết mạnh mẽ” của Đảng trước nhân dân để đạt được những mục tiêu đề ra.

Xin đừng thờ ơ!

Xin đừng thờ ơ!

Clip “tổng tài” giơ tay như ra hiệu người của mình hành hung nhân viên quán cà phê tại Hà Nội chưa “nguội”, thì clip nam thanh niên bạo lực một phụ nữ mang thai ở Đắk Lắk, tiếp tục làm nóng mạng xã hội (MXH)...

Thước đo niềm tin

Thước đo niềm tin

Một khung chuẩn đồng bộ, bao quát cả phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực chuyên môn, khả năng hội nhập, bản lĩnh đổi mới và tinh thần dám nghĩ, dám làm đã được đặt ra cụ thể cho cán bộ lãnh đạo các cấp.

Logistics cán bộ

Logistics cán bộ

Thời đại của toàn cầu hóa, kinh tế số hóa, các công nghệ trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, blockchain, thì logistics mang tính quyết định sự thành công và cạnh tranh cho doanh nghiệp.

null