Nhà sử học bàn về thói xu nịnh: Con người làm hư hỏng thể chế

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Với những kẻ thích nịnh thì lại thường dễ phản. Mà đã nịnh trên, ắt đè dưới. Thói xu nịnh sẽ làm hỏng cả con người lẫn thể chế.
Đề án văn hóa công vụ vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với nhiều nội dung, trong đó có quy định: “công chức không được nịnh bợ, lấy lòng cấp trên vì mục đích không trong sáng”.
 Thói nịnh bợ ở chốn quan trường (Ảnh: KT)
Thói nịnh bợ ở chốn quan trường (Ảnh: KT)
Những ngày qua, câu chuyện về thói xu nịnh trong xã hội lại được bàn nhiều trên các mặt báo. Dưới góc nhìn của một nhà sử học, PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cho rằng: Xưa và nay, thói xu nịnh tuy có khác nhau về bối cảnh, điều kiện, cách thức, nhưng vẫn giống nhau về động cơ, tính chất, nội dung.
Theo PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ, xu nịnh là loại khen ngợi giả dối, không đúng sự thật, vì động cơ trục lợi cá nhân mang tính cơ hội chủ nghĩa. Qua thói xu nịnh, thể chế làm hư hỏng con người. Đến lượt mình, con người lại làm hư hỏng thể chế.
PGS-TS Nguyễn Thừa Vỹ
PGS-TS Nguyễn Thừa Hỹ
Soi lại quá khứ, PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ dẫn một câu chuyện có thật từ thời  Đông Chu Liệt Quốc ( Trung Hoa cổ đại) nói về hậu quả khi những lời nói thật không được chấp nhận. Câu chuyện rất đáng để suy ngẫm.
Chuyện kể rằng: “Một hôm, Biển Thước sang nước Tề gặp Tề Hoàn công. Ông thấy khí sắc vua Tề không tốt, bèn tâu: "Quân hầu, trong da và chân lông ngài đã có gốc bệnh, nếu không kịp thời chữa trị, bệnh sẽ nặng thêm". Tề Hoàn công thờ ơ đáp: "Ta cảm thấy trong người rất khỏe, chẳng có bệnh tật gì cả".
Biển Thước lui ra, sau đó 5 ngày, lại vào yết kiến, nhìn sắc diện rồi khẳng định một lần nữa với vua Tề: "Bệnh của ngài đã vào đến nội tạng rồi, phải chữa ngay đi". Hoàn công tỏ vẻ khó chịu, không trả lời. Sau khi Biển Thước đi khỏi, ông mới bảo với mọi người: "Thầy thuốc chỉ khéo vẽ vời, hù dọa người ta. Ta chẳng có bệnh gì mà ông ta dám bảo là bệnh nặng. Thật vớ vẩn!". 5 ngày sau nữa, Biển Thước lại vào yết kiến, chỉ mới nhìn mặt vua Tề, đã quay bước, bỏ đi thẳng. Hoàn công sai người chạy theo hỏi, Biển Thước nói: "Bệnh ở da, thịt thì còn xoa thuốc được, bệnh ở huyết mạch thì còn tiêm thuốc được, nay bệnh đã vào đến xương tủy rồi thì trời cũng không cứu được nữa, bởi vậy tôi mới bỏ đi".
Mấy ngày sau, quả nhiên Hoàn công phát bệnh. Ông vội cho người đi tìm Biển Thước, nhưng vị Thần y đã đi sang nước Tần rồi. Bệnh Hoàn công ngày càng trở nặng, chẳng bao lâu vị bá chủ chư hầu này tạ thế”.
PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cũng dẫn tiếp một câu chuyện trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, vào năm Giáp Tý (1264) đời Trần Thánh Tông. Câu chuyện vẫn đầy giá trị khi nhìn vào thực tiễn hiện nay.
“Linh Từ quốc mẫu (vợ Trần Thủ Độ) có lần ngồi kiệu đi qua thềm cấm, bị quân hiệu ngăn lại, về dinh khóc bảo Thủ Độ: “Mụ này làm vợ ông, mà bị khinh nhờn đến thế”. Thủ Độ tức giận, sai đi bắt. Người quân hiệu ấy nghĩ rằng mình chắc là phải chết. Khi đến nơi, Thủ Độ vặn hỏi trước mặt, người quân hiệu ấy cứ theo sự thực trả lời. Thủ Độ nói: “Ngươi ở chức thấp mà giữ được luật pháp, ta còn trách gì nữa?”. Lấy vàng lụa thưởng cho rồi cho về.
Nhà sử học Nguyễn Thừa Hỷ nói rằng, thời Lý-Trần, có nhiều tấm gương cương trực, ghét xu nịnh. Thời Lê-Nguyễn, xu nịnh tràn lan, khí tiết cương trực chỉ còn trên lý thuyết.
Nguyên nhân là do xuất phát từ nạn “Tam độc” gồm: tham (tham quyền, háo danh, hám lợi), sân (dùng uy quyền, bạo lực trấn áp bên dưới, những ai không chịu phục tùng mình), si (dốt tri thức, kém năng lực nhưng lại giấu diếm, không muốn người khác biết).
Ấy là cấp trên. Còn với những người cấp dưới, do di căn của ý thức thần dân, tâm lý hướng thượng thời phong kiến, động cơ cầu lợi hoặc cầu an cá nhân. Chủ nghĩa cơ hội muốn tiến thân bằng những quan hệ luồn lách. Không có tư cách bản thân, không dám sống trung thực, chỉ biết lợi dụng những cấp trên yếu kém nhưng ưa nịnh nọt.
Vì sao trong xã hội lại nở rộ thói xu nịnh? PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ cho rằng, đó là hậu quả của tệ chuyên chế, không dân chủ, độc quyền chân lý, thói giả dối, vô cảm, vị kỷ, sự cám dỗ của lợi quyền. Thời nào cũng vậy.
Với những kẻ thích nịnh thì lại thường dễ phản. Mà đã nịnh trên, ắt đè dưới. Thói xu nịnh đó, cứ dần dà đánh mất tư cách bản thân, làm mục ruỗng lòng tin bên dưới, uy tín bên trên, làm hỏng cả con người lẫn thể chế.
Ôn cũ biết mới. Để xã hội bớt đi những kẻ xu nịnh, theo PGS-TS Nguyễn Thừa Hỷ, không có cách nào khác, cấp trên phải dám nhìn thẳng vào sự thật, dám lắng nghe lời nói thẳng, dù trái tai, trừ bỏ thói kiêu ngạo độc quyền chân lý. Gương mẫu trong thượng tôn pháp luật, pháp trị. Cấp trên đã vậy thì đương nhiên, họ sẽ lựa chọn cho mình những thuộc cấp có lòng tự trọng, có danh dự, tư cách, khí tiết, dám bảo vệ sự thật và những giá trị đạo đức phổ quát, dám chấp nhận những hệ quả xấu, thua thiệt cá nhân.
Và trên hết, cần thực hiện dân chủ thực chất, không giả tạo, phản biện xây dựng, đối thoại chân thành. Đẩy mạnh cải cách thể chế. Chuyển đổi từ nhân trị sang pháp trị.
PV (VOV)

Có thể bạn quan tâm

Rõ hướng đi

Rõ hướng đi

Trong bối cảnh phát triển công nghệ số, tiền mã hóa đang nổi lên như một tài sản số then chốt, thu hút giới đầu tư và cả các nhà nghiên cứu...

Cần năng lực và tinh thần cầu thị

Cần năng lực và tinh thần cầu thị

Một trong những vấn đề được quan tâm thời gian gần đây là sau khi tiến hành sắp xếp lại địa giới hành chính và thực hiện chính quyền 2 cấp thì nhiều cán bộ, chuyên viên phụ trách mảng văn hóa - xã hội tại các phòng ban cấp xã không có chuyên môn về giáo dục.

Cơ hội cho những đột phá

Cơ hội cho những đột phá

Như Thanh Niên vừa thông tin, người dân giờ đây được đăng ký xe tại tất cả các điểm đăng ký xe thuộc phòng CSGT và công an cấp xã trên địa bàn, chứ không phải chỉ giới hạn một số điểm cho mỗi tỉnh, thành như trước đây.

Đầu tư cho giáo dục vùng phên giậu Tổ quốc

Đầu tư cho giáo dục vùng phên giậu Tổ quốc

(GLO)- Từ chủ trương miễn học phí cho học sinh phổ thông, đến miễn phí khám sức khỏe định kỳ mỗi năm cho tất cả người dân và giờ là xây dựng trường học nội trú cho 248 xã biên giới đất liền, dư luận xã hội tin tưởng chủ trương này có cơ sở trở thành hiện thực.

Chờ sửa luật Đất đai

Chờ sửa luật Đất đai

Đó là tâm trạng của người dân và doanh nghiệp khi Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: Chính phủ sẽ đề xuất sửa đổi Nghị quyết 18, làm cơ sở sửa luật Đất đai 2024 nhằm khắc phục bất cập về thu hồi đất, tài chính đất đai, kiểm soát giá đất.

null