Chậm phân bổ vốn
Tại hội nghị, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Nguyễn Bá Thạch đã báo cáo sơ lược những kết quả mà Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã đạt được trong thời gian qua. Theo đó, tổng nguồn vốn được phân bổ để thực hiện chương trình trong năm 2025 là hơn 1.260 tỷ đồng (gồm 966,8 tỷ đồng vốn kéo dài và vốn đầu tư phát triển đã phân bổ 294 tỷ đồng nguồn sự nghiệp chưa phân bổ).
Tính đến ngày 20-5, đã giải ngân được 199,834 tỷ đồng, đạt 20,7% kế hoạch vốn (trong đó, vốn đầu tư phát triển giải ngân được 168,725 tỷ đồng, đạt 25,4% kế hoạch; vốn sự nghiệp giải ngân được 31,109 tỷ đồng, đạt 10,3% kế hoạch).

Một số dự án thuộc chương trình đạt được kết quả đáng chú ý. Đơn cử như Dự án giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt. Dự toán sử dụng trong năm 2025 cho dự án này là 63,4 tỷ đồng, đến nay đã giải ngân 16,394 tỷ đồng, đạt 25,9% kế hoạch.
Đối với Dự án 2 về quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết, dự toán sử dụng trong năm 2025 là 166,142 tỷ đồng, đến nay giải ngân được 70,903 tỷ đồng, đạt 42,7% kế hoạch. Hiện đã có 2 dự án hoàn thành là Dự án sắp xếp, bố trí ổn định dân cư xã Chư A Thai (huyện Phú Thiện) và Dự án sắp xếp, bố trí ổn định các hộ dân tộc thiểu số du canh, du cư buôn Ma Giai (xã Đất Bằng, huyện Krông Pa).
Tuy nhiên, theo ông Thạch, kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 cho tỉnh thực hiện chương trình là 1.540,203 tỷ đồng. Nhưng đến nay chỉ mới phân bổ 1.447,216 tỷ đồng, còn thiếu 92,987 tỷ đồng so với kế hoạch trung hạn.
Hay kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách địa phương giai đoạn 2021-2025 thực hiện chương trình là 469,413 tỷ đồng, đến nay mới phân bổ 301,731 tỷ đồng, còn thiếu 167,682 tỷ đồng so với kế hoạch trung hạn. Chưa kể, việc chuẩn bị thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp cũng ít nhiều đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện chương trình tại các địa phương.
Cam kết đảm bảo tiến độ giải ngân
Tại hội nghị, đại diện các huyện, thị xã, thành phố đã trình bày những khó khăn, vướng mắc khiến tỷ lệ giải ngân chưa đạt yêu cầu đề ra. Phó Chủ tịch UBND huyện Chư Sê Ngô Xuân Hiếu cho biết: “Hiện nay, huyện có tỷ lệ giải ngân còn thấp so với mặt bằng chung toàn tỉnh nhưng chủ yếu là do vốn đầu tư năm 2025 phân bổ chậm nên chưa kịp giải ngân; thủ tục đất đai còn nhiều vướng mắc; khó khăn trong rà soát đối tượng thụ hưởng; giá vật liệu xây dựng tăng quá cao nên người dân không có tiền đối ứng… Huyện cam kết thời gian tới sẽ nỗ lực để nâng tỷ lệ giải ngân”.
Tương tự, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thị xã Ayun Pa Đặng Xuân Toàn cho hay: “Trong quá trình triển khai, thị xã cũng gặp một số khó khăn như: vốn để triển khai Dự án 1 về giải quyết tình trạng thiếu đất ở, thị xã được bố trí 720 triệu đồng nhưng thị xã không còn đối tượng nên không thể giải ngân. Về công tác xóa mù chữ, hiện chỉ có 2 xã có người dân đăng ký tham gia, còn 2 xã Ia Rbol và Ia Sao, dù đã đến tận nhà vận động nhưng người dân không tham gia nên không thể triển khai.
Thời gian tới, khi đã được phân bổ đủ các nguồn vốn, thị xã đẩy mạnh giải ngân, đảm bảo 100% vốn cho các dự án có thể triển khai; đồng thời, tiếp tục vận động người dân tham gia học lớp xóa mù chữ để hoàn thành nhiệm vụ này”.
Một số địa phương khác cũng gặp nhiều vướng mắc trong triển khai chương trình, chủ yếu là các nguyên nhân như: chậm phân bổ vốn sự nghiệp; các hộ gia đình thực hiện trồng rừng sản xuất không đủ chi phí để chi trả cho việc xây dựng thiết kế, dự toán trồng rừng sản xuất; không có đối tượng thụ hưởng nên không thể thực hiện các dự án, tiểu dự án (liên quan đến hỗ trợ cô đỡ thôn, bản; xóa mù chữ; đào tạo nghề để xuất khẩu lao động theo hợp đồng…); nhiều địa phương không thể triển khai mô hình khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh…

Phát biểu tại hội nghị, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Dương Mah Tiệp yêu cầu Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với Sở Dân tộc và Tôn giáo tổ chức kỳ họp chuyên đề tham mưu UBND tỉnh trình HĐND tỉnh xem xét, phân bổ chi tiết 294 tỷ đồng vốn sự nghiệp năm 2025; UBND cấp huyện khẩn trương rà soát, đề xuất điều chỉnh kế hoạch vốn trung hạn đối với những nhiệm vụ không có khả năng giải ngân gửi Sở Dân tộc và Tôn giáo trước ngày 7-6, chủ động đề xuất điều chuyển vốn sang các dự án giải ngân tốt, có nhu cầu.
“Đối với các địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp, yêu cầu chủ tịch UBND xây dựng kế hoạch hành động chi tiết, cam kết giải quyết từng điểm nghẽn, phấn đấu đến ngày 30-6 đạt tỷ lệ giải ngân tối thiểu 40%. Đối với các sở, ngành giải ngân 0%, yêu cầu giám đốc sở, lãnh đạo ngành nghiêm túc kiểm điểm, trực tiếp chỉ đạo và chịu trách nhiệm, phải có báo cáo giải trình và kế hoạch hành động, cam kết đến ngày 30-6 giải ngân tối thiểu 40% và đến 30-8 đạt tối thiểu 60%”-Phó Chủ tịch UBND tỉnh Dương Mah Tiệp nhấn mạnh.
Tiến độ giải ngân giữa các địa phương có sự chênh lệch rất lớn. Bên cạnh một số địa phương đạt tỷ lệ giải ngân cao như: An Khê (68,5%), Đak Pơ (35,6%), Krông Pa (32,9%) thì có nhiều địa phương đạt thấp như: Ayun Pa (3%), Đak Đoa (3,2%), Chư Pưh (4,7%). Hầu hết sở, ngành thuộc tỉnh được giao nhiệm vụ có tỷ lệ giải ngân bằng 0%.