Lầm tưởng phổ biến
Có lẽ, nhiều người yêu thiên văn Việt Nam từng xem nhiều bộ phim trong đó có cảnh một tảng thiên thạch lao vào trái đất. Gần như tất cả những bộ phim đó đều cho thấy cảnh một tảng đá nóng rực khi được tìm thấy.
 |
Nhiều người lầm tưởng thiên thạch khi chạm tới mặt đất sẽ rất nóng. Ảnh: SHUTTERSTOCK |
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA) nói rằng chính điều đó củng cố thêm cho suy nghĩ của đa số mọi người rằng khi chạm tới mặt đất thì thiên thạch rất nóng và tốt nhất không nên chạm vào nó.
“Tất nhiên, nếu bạn hỏi tôi, tôi cũng sẽ khuyến cáo rằng đừng dùng tay không chạm vào một thứ bạn không biết chắc nó là cái gì. Nhưng ở trong trường hợp này thì không phải vì nó nóng. Thực tế, đa số các thiên thạch rất lạnh cho dù bạn đủ may mắn để tìm tới nơi nhanh tới mức nó mới chỉ chạm đất vài phút!”, ông Sơn cho biết.
Nhà nghiên cứu cho biết hiểu nhầm phổ biến của việc này xuất phát từ thực tế là mọi người đều biết các thiên thạch bốc cháy khi đi vào khí quyển trái đất, vì thế chúng ta nhìn thấy sao băng. Vấn đề là sự cháy này không phải do ma sát với không khí, cũng không phải toàn bộ thiên thạch đều bốc cháy.
Theo đó, các thiên thạch đều lao vào trái đất với vận tốc rất cao. Khi đi vào khí quyển, chúng tạo ra một áp lực ép vào lớp không khí ngay phía trước đường chuyển động. Áp suất nén khiến lớp không khí này nóng tới mức cháy sáng và đó là cái mà chúng ta nhìn thấy.
Vì sao thiên thạch chạm tới mặt đất thường rất lạnh?
Theo chuyên gia, trong quá trình nóng lên của lớp khí bao quanh này sẽ làm cháy và tách bớt từng phần của thiên thạch trong quá trình bay đó. Những thiên thạch rất nhỏ sẽ bị phá hủy hoàn toàn mà không có cơ hội nào để chạm tới mặt đất. Những thiên thạch lớn hơn có thể chỉ mất một phần, tuy nhiên động năng của chúng không đủ để lao đi liên tục như vậy mà sẽ rơi vào trạng thái rơi tự do ở độ cao hàng chục km.
 |
| Thực tế, những thiên thạch như vậy khi chạm tới mặt đất thường rất lạnh. Ảnh: VACA |
“Quá trình rơi tự do này không gây ra sự cháy nữa mà ngược lại toàn bộ nhiệt lượng bề mặt do khí nóng trước đó sẽ được thổi đi bởi chính khí quyển của trái đất (như khi bạn đi ngược chiều gió vậy). Những thiên thạch như vậy khi chạm tới mặt đất thường rất lạnh, nhiều trường hợp còn phủ băng, bởi nhiệt độ trong lõi của nó vốn là nhiệt độ của không gian ngoài trái đất, thường xuống dưới -100oC”, Chủ tịch VACA nhận định.
Bên cạnh đó, quá trình làm nóng ban đầu mà chúng thấy dưới dạng sao băng chỉ diễn ra trong ít giây, không đủ để làm nóng toàn bộ thiên thạch. Với những thiên thạch rất lớn, loại mà khi lao xuống có thể để lại những hố va chạm, động năng của chúng đủ để chúng cháy liên tục tới tận khi chạm đất, một vụ nổ có thể xảy ra khi loại thiên thạch này tới rất gần mặt đất hoặc chạm hẳn xuống.
Hiển nhiên, vụ nổ do va chạm thì có sinh nhiệt, nhưng tảng đá sẽ nguội đi rất nhanh và khi bạn tìm tới, chắc chắn nó cũng rất lạnh. Lý do là thiên thạch càng lớn thì nhiệt do khí quyển bị đốt nóng càng khó làm lõi của nó ấm lên.
 |
| Chuyên gia cho rằng bạn nên cẩn thận khi nhặt một khối đá lạ nghi là thiên thạch. Ảnh: VACA |
“Vì vậy, ngay cả những thiên thạch lớn tới mức va chạm và để lại hệ quả trên mặt đất cũng trở nên hoàn toàn nguội ngắt hay thậm chí khá lạnh chỉ sau một khoảng thời gian rất ngắn từ khi chạm đất. Đạo diễn của những bộ phim viễn tưởng có thể không biết tới điều này, hoặc đơn giản là họ nghĩ cái gì nóng thì có vẻ đáng sợ hơn!”, nhà nghiên cứu nói thêm.
Có thể thẩm định một thiên thạch ở Việt Nam không?
Nhà nghiên cứu Đặng Vũ Tuấn Sơn cũng cho biết ông thường xuyên được một số người gọi điện hoặc nhắn tin, email hỏi về việc xác nhận xem khối đá họ nhặt được đâu đó có phải thiên thạch hay không.
Tuy nhiên, ông cho biết ở Việt Nam không có nơi nào đủ phương tiện để thực hiện những phân tích đủ rõ ràng (về thành phần hóa học, tỷ lệ các đồng vị…) để xác minh chắc chắn được. Đó là chưa kể để xác định chắc chắn thì còn cần có bằng chứng cả về lịch sử địa chất của nơi mà tảng đá đó được tìm thấy.
Nếu nhặt được một tảng đá không rõ nguồn gốc, có khả năng cao là thiên thạch, chuyên gia cho rằng bạn hãy nên cẩn thận với nó. "Khi mà bạn không chắc nó là gì, thì nên nhớ rằng biết đâu trong thành phần của nó có những thứ vẫn đang tiếp tục ô xy hóa để giải phóng ra xung quanh những loại khí không có lợi cho sức khỏe, hoặc có chứa những nguyên tố phóng xạ rất nguy hiểm. Thiên thạch không có giá trị phong thủy như nhiều người quan niệm", chuyên gia đưa ra lời khuyên.
