“Gỡ khó” cho farmstay

Farmstay phát triển tự phát

Tại hội thảo, Tiến sĩ Lê Quang Đăng-Phó Trưởng phòng Nghiên cứu chính sách, quy hoạch và môi trường du lịch (Viện Nghiên cứu phát triển du lịch) báo cáo kết quả nghiên cứu nhiệm vụ: “Đánh giá hiện trạng phát triển loại hình farmstay ở Việt Nam và khuyến nghị chính sách”. Mục tiêu của nhiệm vụ là khuyến nghị chính sách quản lý và khai thác, phát triển loại hình farmstay.

Khái niệm “farmstay” hiện có rất nhiều quan điểm khác nhau và chưa được quy định trong bất kỳ văn bản pháp luật nào của Việt Nam. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đề xuất định nghĩa như sau: “Farmstay là một loại hình du lịch nông nghiệp gắn với các nông trại (trang trại), có cung cấp các dịch vụ lưu trú, nghỉ ngơi (nghỉ dưỡng), ăn uống, mua sắm các sản phẩm của nông trại và các hoạt động trải nghiệm, vui chơi giải trí cho khách du lịch tại nông trại”.

Sản phẩm nông nghiệp sạch từ Nông trại Moons coffee farm (ảnh đơn vị cung cấp).

Theo Cục Kinh tế và PTNT (Bộ Nông nghiệp và PTNT), cả nước có khoảng 20 ngàn trang trại nông nghiệp nhưng không quá 3-5% tổng số trang trại nông nghiệp có kết hợp các hoạt động du lịch nông nghiệp nông thôn (báo cáo nhanh năm 2020). Do chưa có cơ quan nào được giao quản lý và làm đầu mối theo dõi nên hầu hết địa phương chưa thể thống kê được số lượng và tình hình hoạt động của các trang trại nông nghiệp kết hợp du lịch trên địa bàn. Loại hình farmstay cũng chưa được quy định trong Luật Du lịch hay văn bản hướng dẫn thi hành luật liên quan đến chính sách đất đai, môi trường… Trong khi đó, việc phát triển loại hình du lịch farmstay tại các địa phương lại cần tuân thủ các quy định của pháp luật, do vậy đã gặp phải những khó khăn, rào cản nhất định.

Tiến sĩ Nguyễn Mai Hương (Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Bộ Nông nghiệp và PTNT) cho rằng: Mô hình farmstay chuyên nghiệp còn nhiều hạn chế do chưa có khung pháp luật đất đai. Để loại hình này hoạt động hiệu quả, Tiến sĩ Nguyễn Mai Hương đưa ra một số giải pháp như: Hoàn thiện chính sách đất đai. Chính sách pháp luật về đất đai cần tiếp tục nghiên cứu về phân loại đất; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp; điều kiện tách thửa đất nông nghiệp theo loại hình farmstay; cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với loại hình farmstay. Thống nhất cơ quan, đơn vị đầu mối thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với loại hình farmstay. Xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch trong các trang trại nông nghiệp. Tăng cường đào tạo kỹ năng hoạt động du lịch cho lao động làm trong các trang trại nông nghiệp hoạt động du lịch...

Farmstay Sâm Phát (thị trấn Ia Ly, Chư Păh) nhìn từ trên cao. Ảnh đơn vị cung cấp

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Xuân Việt-Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La-cho biết: Hầu hết các farmstay trên địa bàn tỉnh Sơn La đều mang tính tự phát và gặp nhiều vướng mắc về vấn đề sử dụng đất đai, quản lý trật tự xây dựng. Ông Việt đề xuất: Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch cần phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu thực tế farmstay ở các địa phương và tham mưu xây dựng, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật có liên quan tạo hành lang pháp lý cho loại hình này phát triển. Đồng thời, xem xét đề xuất bổ sung loại hình farmstay vào quy định của pháp luật về du lịch để thống nhất quản lý trên toàn quốc. Đề nghị Cục Du lịch quốc gia Việt Nam nghiên cứu, xây dựng và ban hành tiêu chí cụ thể để các địa phương có căn cứ pháp lý triển khai thực hiện công tác quản lý và hướng dẫn phát triển mô hình này tại địa phương.

Một số ý kiến tại hội thảo cũng cho biết, sai phạm trong xây dựng farmstay là tình trạng chung của nhiều địa phương. Nói tới “farm” thì chắc chắn phải liên quan đến đất nông nghiệp. Vì vậy, thay vì đập phá, dỡ bỏ thì cần nhanh chóng hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật để tiệm cận với thực tế, tạo điều kiện cho người dân kinh doanh.

Phát triển farmstay ở Gia Lai

Tại Gia Lai, loại hình farmstay đang phát triển mạnh mẽ, góp phần tạo sản phẩm du lịch giàu cảm xúc với những trải nghiệm đặc thù cho du khách. Theo thống kê chưa đầy đủ, toàn tỉnh hiện có 25 homestay, farmstay đăng ký dịch vụ kinh doanh (chưa có số thống kê riêng về loại hình farmstay và thực tế con số này còn lớn hơn). Tuy nhiên, không ít mô hình bị “điểm mặt đặt tên” do xây dựng sai phạm trên đất nông nghiệp.

Một số chủ farmstay cho biết, trong quá trình xây dựng cũng thực sự lúng túng vì không có tiêu chí hướng dẫn cụ thể cho loại hình này. Trong những cái khó thì chưa có khung pháp luật đất đai cho việc phát triển farmstay gây nhiều lúng túng nhất. Đất để xây dựng nông trại du lịch của hộ gia đình, cá nhân thường là đất sản xuất nông nghiệp hoặc đất rừng. Đây là hình thức sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp. Trong khi đó, pháp luật đất đai hiện hành chưa có quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với loại hình sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp.

Du khách trải nghiệm tại Moon's coffee Farm (ảnh đơn vị cung cấp).

Phát biểu trong cuộc họp bàn về phát triển du lịch mới đây, ông Nguyễn Chất Sâm-Chủ farmstay Sâm Phát Ia Ly (thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh) đề xuất tỉnh cần có cơ chế chuyển đổi đất nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi về chính sách đất đai để thu hút đầu tư. Đây cũng là điều kiện để các doanh nghiệp yên tâm xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư kinh doanh dịch vụ, du lịch, tạo việc làm cho người dân địa phương.

Gia Lai xác định phát triển du lịch nông thôn là trọng tâm trong chiến lược phát triển du lịch. Tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ người dân, đặc biệt là thay đổi tư duy người dân về du lịch nông thôn. Song với đó, việc ban hành những cơ chế, chính sách phù hợp với mô hình kinh doanh farmstay là cần thiết để người dân và doanh nghiệp yên tâm đầu tư vào loại hình mới mẻ, đầy dư địa phát triển, nhất là đối với một tỉnh có thế mạnh về nông nghiệp như Gia Lai.