Chuyện làng Chan

Từ một làng đồng bào dân tộc Jrai lạc hậu, đời sống vật chất vô cùng khó khăn, đến nay plei Chan (làng Chan), thuộc xã biên giới Ia Pnôn (huyện Đức Cơ, Gia Lai) đã trở nên giàu có, sung túc.

Tiếng hú vọng mười quả đồi

Ông Rơlan Bơl (sinh năm 1958) ở làng Chan, tuy không phải là già làng, nhưng với dân làng, ông là một người đáng kính, và họ đều nghe theo lời ông. Tôi tìm đến nhà ông vào một buổi sáng đầu mùa khô Tây Nguyên. Đó là một căn nhà xây, tuy không to nhưng khang trang, ngăn nắp, sạch sẽ. Trong nhà toàn những vật dụng sinh hoạt đắt tiền như tivi, xe máy, tủ lạnh, máy giặt, cả giàn máy vi tính “xịn”, chiếc đàn Óc-gan để con cháu học… Một gia sản mà nhiều nhà ở đồng bằng có… nằm mơ cũng không thấy.

9 giờ sáng, Rơlan Bơl đang ở nhà xem tivi. Ông nói: “Mấy đứa con đi cạo mủ cao su cả rồi. Con gái cũng gởi con nó ở đây để vào vườn cao su”. Bơl pha nước mời khách. Câu chuyện của chúng tôi dần đưa ông trở về với plei Chan ngày xưa.

Nói là ngày xưa chứ thực ra cũng chỉ cách đây vài chục năm thôi, khi chưa có bộ đội của Công ty 72 (Binh đoàn 15) về giúp dân trồng cao su (năm 1985). Ông Bơl mở màn câu chuyện: Ngày đó, người Jrai ở Plei Chan khổ lắm: Ruộng nước chưa có, quanh năm chỉ biết đốt rừng để làm lúa rẫy một vụ, trồng khoai, trồng mì. Miếng ăn của dân làng tất cả đều trông vào… trời. Năm nào trời thương thì còn có cái để ăn, năm nào mất mùa thì lại du canh du cư, lại phát đốt, lại đi theo cái vòng đói khổ! Rồi thì đau ốm bệnh tật; trẻ con không có mấy đứa được đi học bởi trường học thì ở xa, mà nếu có ở gần thì cũng chẳng mấy đứa được đi học bởi còn phải theo cha mẹ vào rừng kiếm cái ăn nữa chứ!

Năm 1985, bộ đội của Công ty 72 về đây, phát dọn đất hoang để trồng lứa cao su đầu tiên trên vùng đất này. Bộ đội cùng chính quyền xã vận động mãi mới có được 97 người vào làm công nhân, công việc là khai hoang, đào hố trồng cao su... vừa làm vừa học. Trong thời gian này, Công ty chu cấp cho đồng bào gạo ăn hàng tháng, chăm lo về y tế, vận động con em đến trường... Ngày ấy, với người Jrai ở Plei Chan thì cây cao su còn là một thứ cây hết sức xa lạ, đồng bào chưa nghe, chưa thấy bao giờ. Nghe cán bộ nói phải 7 năm sau khi trồng cao su mới cho thu hoạch nên nhiều người tỏ ra nghi ngại. Có nhiều người đã bỏ Công ty, quay về nhà đi làm rẫy, không ít người vào tận rừng sâu đào đãi vàng… Thời điểm khó khăn nhất là vào những năm 1988-1989, lúc ấy cả làng còn không quá 20 người ở lại trồng cao su với Công ty. Với suy nghĩ không thể để cho dân làng mình cứ đói khổ mãi nên Rơlan Bơl, một mình, lội bộ vào tận rừng sâu, nơi dân làng đang đào đãi vàng để gọi họ trở về. “Ngày ấy còn trẻ khỏe, đi rừng không biết mệt, tiếng hú của tôi vang xa lắm, vọng đến mười quả đồi ấy chứ!”. Vậy rồi mọi người cũng nghe lời ông giải thích, họ quay về với làng, lại vào làm công nhân cao su. Thời gian đầu có khổ nhưng không lo cái đói bởi Công ty đã lo đủ lương thực cho đồng bào. Mọi người bắt đầu vui vẻ với công việc mới này.

Người Jrai đã chọn đúng đường

Rơlan Bơl nói: “Làng Chan bây giờ có 275 hộ, không còn hộ nào thuộc diện đói nghèo nữa; nhiều hộ đã vươn lên làm giàu từ cây cao su. Người Jrai ở Plei Chan đã chọn đúng con đường đi của mình rồi!”. Trong làng hầu hết đã có nhà xây kiên cố với đầy đủ tiện nghi sinh hoạt đắt tiền. Người ốm thì được khám, điều trị miễn phí ở Trung tâm Y tế địa phương, “Bộ đội 72” đến từng nhà hỏi thăm, cấp thuốc chứ không còn cảnh đi tìm thầy cúng nữa; trẻ con đến tuổi đều được đi học. Một trăm phần trăm hộ gia đình đều có tivi, nhà nào ít thì 2 xe máy, có nhà có đến 5 chiếc xe máy, xe thì để đi làm (vào vườn cao su), xe thì để… đi chơi! Đội trưởng Đội 711 (Công ty 72)- Đại úy Lê Tấn Lực, cho biết: Toàn đội có 166 hộ công nhân thì đã có đến 134 hộ với 139 lao động là người Jrai ở làng Chan. Đội luôn phối hợp với làng, với xã và bộ phận chuyên môn để hướng dẫn bà con kỹ thuật chăm sóc, khai thác mủ cao su. Hầu hết công nhân là người Jrai đều đã nắm vững kỹ thuật. Đời sống công nhân đã cơ bản ổn định với mức lương tối thiểu 2,9 triệu đồng/tháng. Bây giờ, người dân làng Chan đã yên tâm với cây cao su, đã tin tưởng vào Đội, vào Công ty rồi.

Trong các phong trào thi đua đã nổi lên nhiều gương điển hình làm kinh tế giỏi là người Jrai. Siu Nel (sinh năm 1960) vào làm công nhân ngay từ những ngày đầu thành lập Công ty (năm 1985). Hiện gia đình anh nhận khoán 3 ha cao su đang thời kỳ khai thác. Anh cho biết: Lương bình quân được 3 triệu đồng/tháng. Cuối năm 2008, đơn vị thưởng 12 triệu đồng vì vượt sản phẩm. Những lúc rảnh, anh giúp vợ chăm sóc 800 cây cao su tiểu điền, 2 ha mì. Anh khoe: “Cuối năm ngoái, vợ chồng tôi xây được căn nhà gần 200 triệu đồng. Đơn vị cho mượn 10 triệu đồng để làm nhà, bây giờ đã trả xong rồi”.

Bên cạnh lớp cha anh đi trước, Ksor Găn được xem là lớp thanh niên tiêu biểu trong phong trào làm kinh tế giỏi. Sinh năm 1980 ở làng Chan, Ksor Găn vào làm công nhân cao su năm 1998. Anh nhận 3 ha chăm sóc (năm 2001), vườn cây đã cho khai thác. Lương bình quân hàng tháng đạt 4,5 triệu đồng. Ngoài ra, vợ chồng Găn còn làm thêm 1 ha mì, đơn vị giúp về kỹ thuật trồng 2 ha cao su tiểu điền… Nhiều năm liền, Ksor Găn được bầu là “Thanh niên tiêu biểu” của Công ty.

Với người Jrai ở plei Chan, quá khứ nghèo đói giờ chỉ còn là kỷ niệm. Hiện tại họ đang có cuộc sống sung túc từ sự lao động miệt mài bên những vườn cao su xanh tốt.

Trần Đăng Lâm