Thực tiễn cho thấy mô hình này phát huy hiệu quả rõ rệt, song quá trình triển khai bộc lộ không ít khó khăn, đòi hỏi giải pháp căn cơ để đạt hiệu quả toàn diện, bền vững.
Toàn tỉnh hiện có 806 cơ sở giết mổ (CSGM) động vật, trong đó chỉ có 11 CSGM tập trung. Tại các CSGM tập trung, hoạt động giết mổ được kiểm tra, giám sát thường xuyên, tuân thủ quy trình kỹ thuật theo quy định, góp phần kiểm soát dịch bệnh, bảo đảm an toàn thực phẩm (ATTP) và hạn chế ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, mới chỉ có 82 CSGM nhỏ lẻ được cấp giấy phép kinh doanh và 291 cơ sở ký cam kết giết mổ bảo đảm ATTP.
Còn nhiều khó khăn, bất cập
Trong số các mô hình hoạt động hiệu quả, có thể kể đến hệ thống CSGM tập trung của Công ty TNHH Sản xuất, chế biến thực phẩm Quy Nhơn với 2 cơ sở tại phường An Nhơn và phường Quy Nhơn Đông. Ông Nguyễn Quang Thái - Phó Giám đốc Công ty - cho hay: Trung bình mỗi ngày, cơ sở Quy Nhơn Đông giết mổ hơn 350 con heo, 10 con bò và 800 - 1.000 con gia cầm; cơ sở An Nhơn giết mổ 150 - 160 con heo và trên 700 con gà.
“Toàn bộ quy trình từ tiếp nhận đến giết mổ đều thực hiện theo khung giờ thống nhất, dưới sự giám sát trực tiếp của cán bộ thú y. Công ty cũng đầu tư hệ thống xử lý nước thải hiện đại, qua đó giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm môi trường” - ông Thái cho biết.
Tương tự, CSGM gia cầm tập trung Thanh Lang (khu phố 8, phường Quy Nhơn Đông) đã góp phần khắc phục tình trạng giết mổ nhỏ lẻ gây ô nhiễm môi trường. Bà Trương Thị Thanh Lang cho hay: Đơn vị được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP, thực hiện nguyên tắc giết mổ một chiều, kiểm soát chặt chẽ từ đầu vào đến đầu ra.
Ở khu vực nông thôn, một số hộ giết mổ chấp hành nghiêm các quy định về ATTP. Hộ ông Nguyễn Văn Thiện (xã Phú Thiện) mỗi ngày chỉ giết mổ 1 - 2 con heo, song luôn lựa chọn động vật khỏe mạnh, thực hiện quy trình giết mổ sạch sẽ, đầu tư bể lắng 3 ngăn xử lý nước thải, hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.
Bên cạnh những chuyển biến tích cực, công tác quản lý hoạt động giết mổ động vật trên địa bàn tỉnh vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Ông Huỳnh Ngọc Diệp - Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Số lượng CSGM nhỏ lẻ còn lớn, phân tán, trong khi lực lượng thú y trực tiếp kiểm soát giết mổ còn mỏng. Hoạt động giết mổ chủ yếu diễn ra vào ban đêm, thời gian ngắn, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, giám sát. Một số địa phương còn vướng về kinh phí do nguồn thu phí kiểm soát giết mổ không đủ chi trả cho nhân viên hợp đồng.
Hiện tại, trên địa bàn xã Phú Thiện tồn tại 15 CSGM nhỏ lẻ. Phó Chủ tịch UBND xã Nguyễn Minh Đăng cho rằng việc kiểm soát giết mổ tại nhiều cơ sở chưa chặt chẽ, gây khó khăn trong kiểm soát dịch bệnh và truy xuất nguồn gốc sản phẩm; hệ thống xử lý chất thải chưa đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường. Việc vận động người dân đầu tư xây dựng CSGM tập trung gặp trở ngại lớn do vốn đầu tư lớn, vượt quá khả năng của các hộ.
Tại khu vực do Trạm Chăn nuôi và Thú y khu vực 8 quản lý, trong tổng số 34 CSGM (thuộc 16 xã, phường địa bàn phía Tây tỉnh) chỉ có 1 CSGM tập trung, còn lại cơ sở nhỏ lẻ, hoạt động tự phát, chưa có giấy phép kinh doanh, không bảo đảm điều kiện vệ sinh thú y và ATTP.
Về vấn đề này, Trưởng trạm Võ Văn Tấn kiến nghị: Tỉnh cần quan tâm bố trí quỹ đất phù hợp, thuận lợi giao thông, xa khu dân cư; đồng thời ban hành chính sách hỗ trợ đủ mạnh về vốn, thuế và thủ tục hành chính để khuyến khích DN đầu tư CSGM tập trung; xây dựng lộ trình chấm dứt hoạt động giết mổ nhỏ lẻ không đảm bảo điều kiện theo quy định.
Hoàn thiện chính sách, nhân rộng mô hình
Mới đây, HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết quy định chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng CSGM gia súc, gia cầm tập trung giai đoạn 2026-2030. Mục tiêu đến năm 2030, toàn tỉnh có 31 CSGM tập trung đi vào hoạt động, trên 95% sản phẩm động vật tiêu thụ trong tỉnh có nguồn gốc từ CSGM tập trung.
Theo nghị quyết, tỉnh sẽ miễn, giảm tiền thuê đất; hỗ trợ 60% tổng mức đầu tư đối với CSGM cơ giới, công nghiệp (tối đa 2 tỷ đồng/dự án); hỗ trợ tối đa 1 tỷ đồng đối với CSGM bán cơ giới và 0,5 tỷ đồng đối với CSGM thủ công tập trung.
Ngoài ra, tỉnh hỗ trợ 70% chi phí đầu tư hạ tầng (tối đa 1 - 3 tỷ đồng/dự án) đối với các dự án chưa có đường giao thông, điện, cấp thoát nước, hàng rào; hỗ trợ 100% phí giết mổ và phí kiểm soát giết mổ trong năm đầu, 50% trong năm thứ hai cho các cá nhân đưa động vật vào giết mổ tập trung.
Ông Nguyễn Thành Danh - Phó Chủ tịch UBND phường Quy Nhơn Đông - khẳng định: Khi có CSGM tập trung hoạt động hiệu quả, công tác quản lý an toàn dịch bệnh, ATTP được thực hiện chặt chẽ hơn, tình trạng ô nhiễm môi trường do CSGM nhỏ lẻ cơ bản được khắc phục.
Hiện tại, phường Quy Nhơn Đông có 2 CSGM tập trung và không còn CSGM nhỏ lẻ. Thời gian tới, phường tiếp tục phối hợp với cơ quan chuyên môn rà soát, đề xuất quỹ đất phù hợp quy hoạch, tạo điều kiện thuận lợi về hạ tầng và thủ tục hành chính để thu hút thêm nhà đầu tư.
Trong khi đó, Trưởng Phòng Kinh tế - Đô thị phường Pleiku Hồ Thanh Sơn cho hay: Thời gian tới, phường chủ động mời gọi, tạo điều kiện thu hút nhà đầu tư xây dựng CSGM tập trung để phù hợp nhiệm vụ phát triển KT-XH giai đoạn 2026-2030.
Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đoàn Ngọc Có, trước mắt, các địa phương cần tăng cường quản lý, hướng dẫn các CSGM nhỏ lẻ thực hiện nghiêm cam kết giết mổ bảo đảm ATTP; bố trí kinh phí cho công tác kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y. Ngành sẽ tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo xây dựng lộ trình nâng cấp các CSGM nhỏ lẻ thành CSGM tập trung, đưa giết mổ nhỏ lẻ vào các CSGM tập trung và xem đây là một chỉ tiêu trong phát triển KT-XH hàng năm.
Về lâu dài, tỉnh đẩy mạnh xúc tiến đầu tư ưu tiên các dự án theo chuỗi khép kín: chăn nuôi, giết mổ, sơ chế, chế biến sâu, tiêu thụ sản phẩm; chủ động điều chỉnh, bổ sung kế hoạch sử dụng đất phù hợp quy hoạch để xây dựng CSGM tập trung…