Đến với Đồi Tức Dụp – ngọn "pháo đài đá" trầm mặc nằm nép bên sườn núi Cô Tô trong bức tranh hùng vĩ của Thất Sơn. Ngọn đồi ấy không cao ngạo nghễ như Núi Cấm, không kỳ bí như Núi Dài, nhưng chính nơi đây đã khắc sâu những dấu ấn bi tráng nhất của chiến tranh, xứng đáng được người dân An Giang tôn là "đệ nhất chứng danh" của vùng Bảy Núi.
Mãi mãi tuổi đôi mươi
Vạn kiếp trường thành
Chỉ cao 216 m, ngọn đồi được cấu thành từ hàng ngàn khối đá granite xếp chồng, tạo thành mê cung hang động đan xen như tổ ong. Tên gọi "Tức Dụp" bắt nguồn từ tiếng Khmer Tuk Chup – "dòng nước đêm", bởi trong lòng núi có mạch suối ngầm róc rách khi màn đêm buông xuống, nuôi dưỡng hệ sinh thái xanh mướt giữa vùng đá cháy. Địa thế hiểm trở cùng nguồn nước quanh năm biến đồi thành pháo đài tự nhiên.
Những năm kháng chiến chống Mỹ, Tức Dụp được lực lượng vũ trang An Giang chọn làm căn cứ lòng chảo. Hơn 100 hang lớn nhỏ nối nhau bằng lối luồng bí mật, đủ sức che giấu cả tiểu đoàn cùng kho quân nhu. Dưới tán cây sao, vồ Me, nhiều hội nghị quan trọng của Tỉnh ủy, Ban Chỉ huy quân sự tỉnh đã diễn ra, vạch nên những kế hoạch làm chủ đồng bằng Tây Nam Bộ, góp phần to lớn vào chiến thắng vĩ đại của dân tộc.
Phá vây thập diện mai phục
Cao trào bi hùng nhất diễn ra suốt 128 ngày đêm, từ ngày 17 – 11 – 1968 đến 24 – 3 – 1969. Quân địch và Sài Gòn dốc toàn lực, trút xuống ngọn đồi được mệnh danh "ổ đề kháng cuối cùng" hơn hai triệu USD tiền thưởng cho ai san bằng được ngọn đồi – con số đủ dựng nên biệt danh "Two Million Dollar Hill".
Trung bình mỗi ngày, Tức Dụp hứng hàng trăm quả pháo 105 mm, tên lửa, bom napalm nhưng vẫn cứng rắn phi thường. Trận địa khốc liệt ấy kết thúc bằng thất bại của đối phương; đồi vẫn đứng vững, giữ trọn niềm tin và quyết thắng cho lực lượng cách mạng.
Sau chiến tranh, ngỡ rằng Tức Dụp trở thành vùng "đất chết": đá vỡ, cây cháy, bom bi cắm lổn nhổn. Mãi đến thập niên 1980, người An Giang bắt tay khôi phục, rà phá bom mìn, trồng lại rừng sao dầu, bắc cầu gỗ vào các hang lớn. Năm 1986, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch xếp hạng nơi đây là Di tích lịch sử quốc gia, ghi nhận công lao của hàng trăm chiến sĩ đã ngã xuống.
Đẹp sắc hòa bình
Hôm nay, bước qua cổng tam quan lợp ngói đỏ và hình dáng chạy dài không dứt của cỏ cây, đưa du khách lạc vào "bảo tàng đá" thiên nhiên – lịch sử độc đáo: vũ khí kẻ địch "của ở lại thay người", đường hầm sâu hun hút, vọng gác nhìn xuống đồng lúa mênh mông, bếp Hoàng Cầm còn vương mùi khói...
Giữa không gian xanh, tượng đài bất khuất vươn lên, khắc họa hình ảnh người chiến sĩ ôm súng thủ vững giữa mưa bom. Tiếng gió như chuông va vào vách đá nghe như vọng âm của 128 đêm không ngủ, khiến bước chân lữ hành bỗng nhiên lắng lại.
Từ đỉnh đồi, thảm lúa chuyển màu mật ong, lấp lánh dưới nắng. Cảnh sắc an nhiên ấy càng làm nhói lòng khi nghĩ về những hố bom vẫn còn in trên triền dốc đã phủ lên những thảm xanh mơn mởn. Nhiều cựu binh nay đã thành "hướng dẫn viên bất đắc dĩ", kể lại chuyện đồng đội hy sinh ngay lối vào hang số 4, hay bữa cơm vội bên suối ngầm trong tiếng máy bay gầm rú. Mỗi câu chuyện là một nhát cuốc đào sâu ký ức, để lộ lớp trầm tích đau thương và kiêu hãnh.
Giữa thế kỷ 21, Tức Dụp vẫn khiêm nhường làm ngọn hải đăng của Phụng Hoàng Sơn. Mỗi vết nứt, mỗi hòn đá đều lưu giữ hơi thở của bao nhiêu sinh mệnh từng đổ xuống vì độc lập.
Lịch sử không chỉ gói gọn trong trang sách, mà đang thổn thức ngay dưới bước chân. Đến Tức Dụp, thắp một nén nhang trước bài vị tưởng nhớ các vị anh hùng, nghe gió thổi qua hầm sâu, mới thấy hết ý nghĩa của hai chữ "hòa bình" và trách nhiệm giữ gìn di sản đẫm lệ nhưng kiêu hùng của vùng Bảy Núi.
Theo PHỤC LINH (NLĐO)
