Lênh đênh sông nước
Theo chân những ngư phủ dạn dày kinh nghiệm, chúng tôi được nghe kể nhiều chuyện thú vị trong hành trình mưu sinh của họ bên dòng Krông Năng. 3 giờ chiều, từ bến đò dưới chân cầu Krông Năng (xã Krông Năng, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai), chiếc ghe nhỏ của ông Phan Văn Công rẽ sóng tiến về phía tỉnh Phú Yên.
Ông Công cho biết đây là nghề cha để lại. Sinh ra và lớn lên ở mảnh đất cố đô Huế, từ nhỏ, ông đã theo cha ngồi thuyền đánh bắt cá trên sông. Sau khi lấy vợ, sinh con, cuộc sống khó khăn nên năm 1997, ông cùng vợ con bắt đầu hành trình di dân đến những vùng đất mới mưu sinh.
Đi qua nhiều vùng đất, cách đây 5 năm, ông cùng đại gia đình dừng chân dưới chân cầu Krông Năng. Gọi là đại gia đình là bởi không chỉ có vợ chồng ông mà còn có vợ chồng con, cháu đi cùng, trong đó, thành viên nhỏ tuổi nhất là đứa cháu nội mới tròn 1 tuổi. 7 chiếc ghe lớn nhỏ với 7 gia đình đậu san sát bên nhau tạo thành xóm chài nhỏ.
Tất cả mọi sinh hoạt đều diễn ra trên sông nước. Trẻ em được gửi đến trường đi học, đàn ông lo đánh cá, còn phụ nữ phụ trách cơm nước, chăm con. Cũng có nhiều người đến rồi đi. Hiện tại, ngoài gia đình ông còn có thêm 1 gia đình khác từ miền Tây lên.
Nghề chài lưới sống về đêm. Mỗi ngày, ông Công thường thả lưới từ 3 giờ chiều rồi về nghỉ ngơi, khoảng 2 giờ sáng hôm sau quay lại thu lưới. Trước đây, cá nhiều, mỗi mẻ lưới ông Công có thể bắt 30-50 kg cá là chuyện bình thường. Có những con cá bống to bằng cổ tay, thương lái mua với giá 180.000 đồng/kg.
Tuy nhiên, những năm gần đây, lượng cá ít dần, ông chuyển sang đánh bắt tôm. Bình quân mỗi ngày, vợ chồng đánh bắt được khoảng 10 kg tôm. Về bến cũng là lúc trời vừa rạng sáng. Thương lái thu mua toàn bộ với giá 100.000 đồng/kg để vận chuyển xuống Phú Yên hay ngược về Pleiku tiêu thụ.
17 năm kinh nghiệm, ông Công biết chỗ nào nhiều tôm, cá để thả lưới. Khoảng 3-4 hôm, ông xoay vòng địa điểm một lần. Thi thoảng, ông bắt thêm cá trắng, cào thêm ít hến vừa cải thiện bữa ăn, vừa bán cho người dân địa phương kiếm thêm thu nhập. Theo ông, mùa nước lên cũng là mùa no ấm bởi cá tôm về nhiều, có đêm thu nhập vài triệu đồng.
“Chừng này tuổi rồi, nhiều lúc cũng muốn nghỉ ngơi nhưng ông trời còn thương, còn cho sức khỏe thì ráng bám sông bắt cá, bắt tôm để có đồng ra đồng vào, chứ vào bờ chẳng biết làm gì. Vả lại, cái nghề nó vận vào người rồi, không bỏ được. Hôm nào trái gió trở trời, nghỉ không thả lưới là người bồn chồn, khó chịu lắm”-ông Công trải lòng.
Nuôi dưỡng đôi bờ
Không chỉ nuôi sống những ngư dân chuyên nghiệp như gia đình ông Công, với lượng thủy sản phong phú, dòng Krông Năng còn là tài sản vô giá với người dân sinh sống ở đôi bờ.
Theo ông Nay Phan-Trưởng thôn Ia Hly (xã Krông Năng): Trong số 199 hộ gia đình trong buôn thì có tới hơn nửa sắm thuyền, lưới đánh cá. Thuyền cột chặt bằng xích sắt vào những thân cây to ngay bến sông đề phòng mưa lũ về đột ngột cuốn trôi. Trẻ con trong buôn khi biết chạy nhảy thì cũng là lúc biết bơi, 15 tuổi đã có thể giăng lưới thành thục. Nghề chài lưới giúp không ít gia đình nơi đây có cái ăn, cái mặc. Hơn hết là nguồn thủy sản sạch giúp cải thiện bữa ăn hàng ngày.
Ông Phan cũng gắn bó với nghề chài lưới hơn nửa đời người. Ông bảo, sông nước cũng có thần linh. Vì vậy, khi lên thuyền cũng kiêng kỵ như không được mang theo tiền bạc, không được phóng uế, không được bắt cá nhỏ.
Thông thường, ông Phan đánh cá khoảng 9 giờ hoặc 15 giờ mỗi ngày, chỉ thả lưới gần bờ. Lưới thả xuống, ông chèo thuyền một vòng, dùng gậy tre đập mạnh xuống mặt nước để khua cá mắc lưới rồi kéo lên thu hoạch. Mỗi lần như thế, ông kiếm chừng 5-7 kg cá đủ loại. Hôm nào bắt được cá lăng, cá chép, cá bống thì coi như trúng lớn. Về nhà, ông phân loại cá rồi cân cho những người đi bán chợ hoặc bán trực tiếp cho người dân trong buôn.
Từ một nghề kiếm sống, ông Phan dần coi đây là đam mê, là thú vui trong cuộc sống. Vì vậy, tuy có đau lưng, mỏi cổ nhưng sau những buổi làm rẫy mệt mỏi, ông vẫn tranh thủ ra sông giăng lưới để vừa thư giãn, vừa kiếm cá cho bữa ăn gia đình thêm phong phú.
Cầm 2 con cá tươi rói vừa mắc lưới, ông cười bảo: “Trời mát mẻ thế này, có món cá rô chiên giòn chấm với muối ớt hoặc tô canh chua cá lóc thì ngon không gì bằng”.
Câu chuyện nhân văn
Không chỉ mưu sinh kiếm sống hay cải thiện bữa ăn gia đình, những người làm nghề đánh bắt thủy sản trên dòng Krông Năng không ít lần cứu người bị đuối nước. Mỗi lần thấy tập trung đông người chưa rõ chuyện gì, ông Công lập tức bỏ lưới, đến để xem tình hình. Ông còn nhớ như in năm đầu tiên neo đậu ở bến sông này, có thanh niên chạy xe va vào thành cầu rớt xuống sông. Nghe tiếng động mạnh, ông cùng những người dân chài bất chấp hiểm nguy cứu người rồi đưa đi cấp cứu. Nhưng không phải lần nào cũng thành công. Không ít lần ông đau xót khi chèo thuyền chở lực lượng cứu nạn ra khu vực phát hiện thi thể người xấu số để đưa vào bờ. Ông bảo, đó cũng là cái nghiệp của người làm nghề sông nước.
Còn với ông Phan, ông nhớ nhất lần cứu 1 em học sinh thoát khỏi “miệng Hà Bá”. Hôm ấy, khi đang thả lưới thì ông nghe tiếng kêu cứu. Linh tính có chuyện chẳng lành, ông vội quăng hết lưới xuống sông, hô hoán bạn chài rồi chèo thuyền tới vị trí người bị nạn. Cũng may, em học sinh kịp bám vào một cành cây nên được cứu kịp thời. Em bị trượt chân trong lúc câu cá. Bản thân ông Phan cũng từng 2 lần bị lật thuyền trong lúc đánh cá nhưng đều may mắn thoát nạn.
Để hạn chế rủi ro, ông cùng chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền để các gia đình quản lý con em mình, không để ra sông tắm hay chơi đùa ven sông. Đồng thời, vận động người dân không dùng xung điện đánh bắt cá, không xả rác thải bừa bãi để tránh ô nhiễm, giữ gìn nguồn lợi thủy sản.
Không chỉ cung cấp nước tưới cho những cánh đồng xanh mướt, bao đời nay, với lượng thủy sản phong phú, dòng Krông Năng đã nuôi dưỡng nhiều thế hệ người dân ven bờ. Ông Nay Trinh-Chủ tịch UBND xã Krông Năng-cho biết: Với việc xây dựng cây cầu Krông Năng, đời sống người dân nơi đây đang ngày càng ổn định. Cảnh tấp nập thuyền bè cập bến mỗi buổi sớm mai với lượng thủy sản phong phú được thương lái thu mua tại chỗ tạo nên khung cảnh giàu sức sống nơi vùng đất giáp ranh 3 tỉnh này.
