Đông Nam Á: Bước mở đầu cho “bàn cờ lớn”
Sáng 26-10 (theo giờ địa phương), chuyên cơ Air Force One hạ cánh xuống Kuala Lumpur, mở màn chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ hai của ông Trump.
6 ngày, 3 quốc gia và hàng loạt cuộc gặp cấp cao, hành trình được giới quan sát gọi là “phép thử toàn diện” cho năng lực ngoại giao và khả năng tái định vị quyền lực của Mỹ tại khu vực.
Việc chọn Malaysia làm điểm dừng chân đầu tiên thể hiện thông điệp rằng Đông Nam Á vẫn là “điểm tựa chiến lược” trong chính sách châu Á-Thái Bình Dương của Washington.
Đây là khu vực trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt khi các doanh nghiệp Mỹ đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc để đa dạng hóa sản xuất.
Tại Kuala Lumpur, ông Trump dự lễ ký thỏa thuận hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan, bước đi giúp hạ nhiệt căng thẳng biên giới Đông Dương.
Ngay sau đó, ông dự Hội nghị Cấp cao ASEAN-nơi các lãnh đạo kỳ vọng Mỹ khẳng định cam kết về tự do thương mại, an ninh hàng hải và hợp tác công nghệ.
Tuy nhiên, bầu không khí thận trọng bao trùm. Chính sách thuế quan cứng rắn của Washington khiến nhiều nền kinh tế ASEAN lo ngại. Theo Reuters, việc ông Trump chọn Malaysia làm “bàn mở” cho chuyến công du cho thấy Nhà Trắng muốn phát tín hiệu rằng “Mỹ trở lại châu Á với vị thế cứng rắn hơn, nhưng sẵn sàng hợp tác sâu hơn”.
Sau điểm dừng này, hành trình ngoại giao của ông Trump hướng đến 2 đồng minh then chốt là Nhật Bản và Hàn Quốc-nơi những phép thử thật sự đang chờ đợi.
Tokyo: Niềm tin và thử thách với “bạn mới” Sanae Takaichi
Tại Tokyo, Tổng thống Trump có cuộc gặp chính thức với bà Sanae Takaichi-nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản. Là người kế thừa di sản của cố Thủ tướng Shinzo Abe, bà Takaichi được xem là đối tác tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức đối với Washington.
Trong chiến dịch tranh cử, bà từng tuyên bố sẽ “kiên quyết hơn với Mỹ” trong vấn đề thương mại, song sau khi đắc cử, bà thể hiện thái độ hòa hoãn, khẳng định “Nhật Bản cần Mỹ nhưng muốn được tôn trọng như một đối tác ngang hàng”.
Giới phân tích của NHK nhận định, cuộc gặp này là cơ hội tháo gỡ vướng mắc quanh gói đầu tư 550 tỷ USD mà Tokyo cam kết cho Mỹ hồi tháng 9. Washington muốn dòng tiền tập trung vào sản xuất nội địa và năng lượng, trong khi Tokyo ưu tiên công nghệ cao và trí tuệ nhân tạo.
Ngoài thương mại, an ninh khu vực là trọng tâm. Bà Takaichi tuyên bố sẽ nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào đầu năm 2026, sớm hơn kế hoạch 2 năm để đáp ứng yêu cầu của Washington.
Đây là tín hiệu về một Nhật Bản chủ động hơn, song cũng là phép thử cho khả năng điều chỉnh chính sách của ông Trump trước một Tokyo mạnh mẽ hơn thời Abe.
Theo Japan Times, “cuộc gặp này là phép thử kép, vừa với nữ thủ tướng mới, vừa với Tổng thống Trump, người muốn chứng minh rằng Washington vẫn là trung tâm của trật tự khu vực dù thế giới đã đổi thay”.
Seoul: Nút thắt an ninh và giới hạn của sức mạnh Mỹ
Điểm đến cuối cùng của ông Trump là Hàn Quốc-nơi đan xen giữa thương mại, an ninh và địa chính trị. Ông có cuộc hội đàm với Tổng thống Lee Jae Myung-người đang nỗ lực giữ thế cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh.
2 nước từng ký hiệp định thương mại trị giá 350 tỷ USD nhưng đến nay vẫn chưa được thực thi, khiến ngành ô tô Hàn Quốc tiếp tục gánh mức thuế 25% khi xuất sang Mỹ.
Để đổi lấy việc nới lỏng thuế, Seoul cam kết đầu tư tương ứng 350 tỷ USD vào công nghệ và năng lượng tại Mỹ, song đàm phán vẫn bế tắc.
Theo Yonhap News, ông Lee tin rằng “hai đồng minh sẽ đạt kết quả hợp lý”, nhưng chuyến thăm này là phép thử thực sự cho khả năng giữ thăng bằng của ông giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới.
Một điểm nóng khác là khả năng nối lại liên lạc với Triều Tiên. Nhà Trắng đang xem xét khả năng tổ chức cuộc gặp ngắn giữa ông Trump và nhà lãnh đạo Kim Jong Un bên lề chuyến công du, dù chưa có xác nhận chính thức.
“Tôi có mối quan hệ tốt với ông Kim, và tôi nghĩ ông ấy biết tôi sắp đến Hàn Quốc”-ông Trump nói với Fox News.
Nếu diễn ra, đây sẽ là cuộc gặp đầu tiên giữa 2 bên kể từ năm 2019, khi ông Trump bước qua ranh giới khu phi quân sự để trở thành Tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên đặt chân vào lãnh thổ Triều Tiên.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng, khả năng đạt đột phá là thấp khi Bình Nhưỡng vẫn chưa phát tín hiệu nhượng bộ hạt nhân.
Song song với đó, tại Hội nghị Cấp cao APEC ở Seoul, ông Trump dự kiến gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, cuộc chạm trán được chờ đợi nhất trong chuyến đi. Quan hệ Mỹ-Trung hiện căng thẳng vì vòng xoáy thuế quan và tranh chấp công nghệ.
Theo New York Times, 2 bên nhiều khả năng chỉ đạt được thỏa thuận “ngừng leo thang”, thay vì tháo gỡ triệt để mâu thuẫn. Bắc Kinh muốn Mỹ dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu chip và giảm thuế, trong khi Washington yêu cầu Trung Quốc tăng mua đậu nành, năng lượng và máy bay Boeing của Mỹ.
Giới chuyên gia nhận định, nếu đạt được thỏa thuận tạm “giảm nhiệt”, điều này sẽ tác động tích cực tới thị trường toàn cầu. Ngược lại, một kết quả mờ nhạt có thể khiến nỗ lực của ông Trump bị đánh giá là chưa đủ để tái khẳng định vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực.
Kiến tạo hòa bình?
Chuyến công du châu Á lần này không chỉ là chuỗi sự kiện ngoại giao, mà còn là phép thử cho hình ảnh mới mà ông Trump muốn định hình trong nhiệm kỳ thứ hai.
Nếu như trước đây, ông được xem là chính khách cứng rắn, thiên về “đàm phán bằng sức ép” thì nay ông muốn khắc họa mình như “người kiến tạo hòa bình”.
The New York Times bình luận: “Trump đang nỗ lực chứng minh rằng Mỹ vẫn có thể lãnh đạo thế giới bằng thương lượng, thay vì bằng sức mạnh thuần túy”.
Tuy nhiên, trong thế giới đa cực hậu đại dịch và chiến sự Ukraine, các đồng minh châu Á không còn chỉ trông chờ vào “chiếc ô an ninh Mỹ”. Nhật Bản tăng ngân sách quốc phòng, Hàn Quốc mở rộng sản xuất chip và vũ khí, còn Đông Nam Á hình thành mạng lưới thương mại nội khối.
Bởi vậy, ông Trump không chỉ cần thể hiện sức mạnh Mỹ, mà còn phải thuyết phục các đối tác rằng Washington sẵn sàng hợp tác lâu dài, thay vì chỉ hành động vì lợi ích ngắn hạn.
Từ Kuala Lumpur đến Tokyo và Seoul, mỗi điểm dừng chân là một bài kiểm tra khác nhau về thương mại, an ninh và ngoại giao cá nhân. Nếu thành công, ông Trump có thể tái định hình vai trò lãnh đạo của Mỹ tại châu Á-Thái Bình Dương.
Nhưng nếu thất bại, chuyến công du này sẽ nhắc rằng trong thế giới hôm nay, sức mạnh thật sự không chỉ đến từ quyền lực, mà còn từ nghệ thuật thỏa hiệp và niềm tin.