Trong khi NATO lập tức tăng cường phòng thủ sườn đông, phản ứng dè dặt từ Washington lại gây ra làn sóng chỉ trích ngầm trong nội khối. Câu chuyện UAV không chỉ đơn thuần là một sự cố biên giới, mà có thể trở thành chất xúc tác làm thay đổi cán cân quan hệ Nga-phương Tây trong dài hạn.
Romania và Ba Lan: Hai điểm nóng mới trên bản đồ UAV
Ngày 13-9, Bộ Quốc phòng Romania cho biết đã điều hai chiến đấu cơ F-16 để giám sát sau khi phát hiện một UAV Nga xâm nhập không phận gần làng Chilia Veche, sát biên giới Ukraine. Bộ này khẳng định UAV biến mất khỏi radar sau khi băng qua lãnh thổ Romania.
Romania không phải là lần đầu đối diện nguy cơ như vậy. Từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt, nhiều lần mảnh vỡ UAV đã rơi xuống lãnh thổ nước này khiến Bucharest liên tục nâng cấp cảnh báo. Với đường biên giới dài 650 km giáp Ukraine, Romania đang trở thành “cửa ngõ dễ tổn thương” trong chiến lược phòng thủ của NATO.
Trước đó, Ba Lan-một đồng minh trụ cột khác ở sườn đông NATO cho biết gần 20 UAV Nga đã bay vào không phận trong đêm 10 và 11-9. Đây là mức độ xâm nhập nghiêm trọng nhất kể từ đầu chiến sự. Warsaw đã phải đóng cửa sân bay Lublin, điều động nhiều loại khí tài và thậm chí bắn hạ UAV, hành động được đánh giá là lần đầu tiên NATO trực tiếp khai hỏa liên quan tới chiến tranh Nga-Ukraine.
Những sự cố liên tiếp cho thấy UAV đã trở thành công cụ chiến tranh hiệu quả của Moscow, không chỉ tấn công hạ tầng Ukraine mà còn tạo ra “vùng xám” rủi ro cho các nước NATO lân cận.
NATO củng cố phòng thủ, nhưng vẫn có những vết rạn
Trước các sự cố dồn dập, NATO ngày 13-9 thông báo tăng cường phòng thủ sườn đông. Các quốc gia châu Âu như Pháp, Đức, Thụy Điển đã điều động thêm khí tài để hỗ trợ Ba Lan bảo vệ không phận.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhanh chóng tận dụng tình thế để kêu gọi phương Tây tăng cường trừng phạt và thiết lập hệ thống phòng thủ tập thể chống UAV. Theo ông, Nga đang mở rộng quy mô tấn công và nếu không có sự phối hợp, nguy cơ xung đột lan sang lãnh thổ NATO là có thật.
Tuy nhiên, bên trong khối, vẫn tồn tại những khác biệt. Trong khi các nước Đông Âu coi đây là mối đe dọa trực tiếp, nhiều thành viên Tây Âu vẫn thận trọng, tránh để NATO bị cuốn vào vòng xoáy chiến tranh toàn diện với Nga.
Mỹ thận trọng hay thiếu cam kết?
Mỹ-quốc gia dẫn dắt NATO một lần nữa bị đặt dưới “kính hiển vi” của đồng minh. Ngoại trưởng Marco Rubio tuyên bố việc UAV Nga xâm phạm không phận Ba Lan là “không thể chấp nhận được”, nhưng Washington cần “đầy đủ thông tin trước khi hành động”. Tổng thống Donald Trump thậm chí đi xa hơn khi gọi đây có thể chỉ là “sự cố” và đề nghị NATO nên tập trung vào giải pháp kinh tế: ngừng mua dầu Nga.
Phản ứng này gây thất vọng cho nhiều đồng minh. Theo nguồn tin được truyền thông Anh trích dẫn, một số quan chức NATO cho rằng Washington “không muốn quy trách nhiệm cho Nga”, làm dấy lên nghi ngờ về cam kết bảo vệ tập thể theo Điều 5 Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương.
Đối với các nước Đông Âu vốn đang ở tuyến đầu đối đầu với Nga, sự thận trọng của Mỹ bị coi là tín hiệu “không đủ mạnh” để răn đe. Sự bối rối và bất an lan rộng, buộc châu Âu phải tự tăng cường phòng thủ thay vì chờ đợi Washington.
Nga phủ nhận, UAV trở thành công cụ gây sức ép
Moscow lập tức phủ nhận cáo buộc nhắm mục tiêu vào lãnh thổ NATO. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định UAV đã trở thành “vũ khí giá rẻ nhưng hiệu quả” trong chiến lược của Nga. Không chỉ tấn công hạ tầng năng lượng và quân sự của Ukraine, UAV còn có khả năng làm gia tăng căng thẳng với NATO mà không cần triển khai lực lượng quy mô lớn.
Trong một động thái phản công, tình báo Ukraine (GUR) ngày 13-9 xác nhận đã thực hiện cuộc tấn công UAV vào tổ hợp lọc dầu Bashneft ở thành phố Ufa, cách tiền tuyến tới 1.400 km. Hành động này cho thấy chiến tranh UAV đang vượt xa ranh giới chiến trường Ukraine, mở rộng thành cuộc đấu về năng lực công nghệ và chiến lược răn đe.
NATO đứng trước “vùng xám” leo thang
Những sự cố UAV ở Romania và Ba Lan cho thấy nguy cơ “leo thang ngoài ý muốn” ngày càng lớn. Nếu một UAV Nga bị coi là tấn công có chủ đích vào lãnh thổ NATO, Điều 5 có thể được kích hoạt, đồng nghĩa với khả năng nổ ra xung đột trực tiếp Nga-NATO.
Dù vậy, phần lớn giới lãnh đạo NATO hiểu rằng việc leo thang toàn diện sẽ đặt châu Âu vào tình thế nguy hiểm. Do đó, các nước thành viên đang cố gắng cân bằng giữa răn đe và kiềm chế. Tuy nhiên, sự khác biệt trong cách tiếp cận, đặc biệt giữa Mỹ và châu Âu có thể làm suy yếu tính thống nhất của liên minh.
Ngoài ra, vấn đề UAV còn gắn với câu chuyện năng lượng. Đề xuất của Tổng thống Trump về việc ngừng mua dầu Nga cho thấy Washington muốn NATO dùng công cụ kinh tế thay vì quân sự. Nhưng với châu Âu, nơi vẫn phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng thay thế, việc chấm dứt hoàn toàn nhập khẩu từ Nga không dễ dàng.
Nếu Mỹ tiếp tục duy trì phản ứng thận trọng, trong khi các đồng minh Đông Âu chịu sức ép trực tiếp, sự mất cân bằng niềm tin sẽ ngày càng rõ rệt. Trong dài hạn, điều này có thể dẫn đến xu hướng châu Âu tự chủ hơn về quốc phòng, giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.
Cán cân Nga-phương Tây trước bước ngoặt
Trong bối cảnh chiến sự Ukraine chưa có hồi kết, UAV đang trở thành biểu tượng cho giai đoạn mới của xung đột: khó kiểm soát, dễ leo thang và tạo ra những “vùng xám” chiến lược.
Đối với Nga, UAV là công cụ vừa tấn công, vừa gây nhiễu loạn chính trị nội bộ NATO. Đối với NATO, thách thức là duy trì sự thống nhất, vừa trấn an các thành viên tuyến đầu, vừa tránh kích hoạt một cuộc đối đầu trực tiếp với Moscow.
Trong cán cân dài hạn, sự cố UAV có thể là phép thử cho cam kết an ninh tập thể của NATO, cũng như cho thấy liệu phương Tây có đủ kiên định và đoàn kết để đối phó với một nước Nga sẵn sàng sử dụng mọi công cụ nhằm tạo lợi thế trên chiến trường.
Từ một sự cố UAV, NATO đang đối diện với những câu hỏi lớn: Liên minh sẽ phản ứng ra sao nếu UAV tiếp tục xâm phạm không phận? Mỹ có sẵn sàng chia sẻ gánh nặng an ninh với châu Âu? Và quan trọng hơn, liệu các vết nứt niềm tin có làm suy yếu sức mạnh tập thể của NATO?
Trong khi Moscow phủ nhận, Kiev cảnh báo, Washington cân nhắc và châu Âu tự tăng cường phòng thủ, thế giới chứng kiến một cuộc đấu trí mới. Cán cân Nga-phương Tây đang đứng trước bước ngoặt: hoặc NATO củng cố sự đoàn kết để răn đe, hoặc những vết rạn từ phản ứng yếu ớt trước UAV sẽ trở thành điểm yếu chết người trong dài hạn.