Năm 2025 ghi dấu một bước ngoặt đặc biệt khi toàn ngành dân số chính thức đi vào hoạt động theo cơ cấu tổ chức mới. Trong bối cảnh hợp nhất đơn vị hành chính, mở rộng không gian quản lý, công tác dân số phải đối diện không ít khó khăn về tổ chức bộ máy, nguồn lực và đặc thù địa bàn.
Tuy nhiên, với tinh thần chủ động, linh hoạt, toàn ngành đã nhanh chóng ổn định tổ chức, duy trì nhịp độ hoạt động và hoàn thành cơ bản các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao.
Những chuyển biến tích cực
Theo bà Trần Thị Lệ Kiều - Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh, những năm qua, công tác dân số trên địa bàn tỉnh có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện rõ nhất ở sự đổi mới mạnh mẽ trong truyền thông, mở rộng các mô hình nâng cao chất lượng dân số và từng bước củng cố hệ thống quản lý dân cư.
Truyền thông luôn được xác định là mũi nhọn trong triển khai chính sách dân số. Năm 2025, các hoạt động tuyên truyền về mức sinh hợp lý, hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh, chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên và thanh niên được triển khai đa dạng, đúng đối tượng, nhất là nhóm trong độ tuổi chuẩn bị kết hôn và sinh đẻ.
Cùng với đó, công tác điều chỉnh mức sinh phù hợp với từng vùng tiếp tục được chú trọng. Khu vực phía Đông tỉnh duy trì vững chắc mức sinh thay thế trong giai đoạn 2020-2024 bình quân khoảng 2,09 con/phụ nữ; năm 2025 dự kiến tổng tỷ suất sinh khoảng 2,02, quy mô dân số trên 1,5 triệu người.
Khu vực phía Tây tỉnh, vùng có mức sinh cao nhưng đã ghi nhận xu hướng giảm rõ rệt, từ tỷ suất sinh 2,47 xuống còn khoảng 2,3 vào năm 2025, quy mô dân số trên 1,6 triệu người. Trên cơ sở đó, tỉnh Gia Lai ước đạt mức sinh thay thế với tỷ suất sinh khoảng 2,2, quy mô dân số trên 3,1 triệu người.
Một điểm nổi bật là việc đẩy mạnh truyền thông trực tiếp tại cơ sở, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Ngành dân số đã tích cực phối hợp với các đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội, người có uy tín trong cộng đồng để vận động người dân tham gia tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh trước sinh và sơ sinh; tổ chức truyền thông về khám sức khỏe trước khi kết hôn cho học sinh THPT; tư vấn chăm sóc sức khỏe sinh sản cho học sinh THCS…
Công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tiếp tục được quan tâm sâu sắc. Trong năm 2025, 100% TTYT triển khai các hoạt động hưởng ứng “Tháng hành động quốc gia về người cao tuổi” bằng nhiều hình thức phong phú.
Toàn tỉnh đã tổ chức 301 buổi tuyên truyền cho hơn 11.200 người cao tuổi; các địa phương tổ chức thêm 710 cuộc truyền thông với hơn 33.200 lượt người cao tuổi và người nhà tham gia. Công tác lập hồ sơ, cập nhật, quản lý thông tin sức khỏe người cao tuổi tại hầu hết trạm y tế xã được thực hiện đầy đủ, kịp thời.
Cùng với đó, Chi cục Dân số tỉnh đã cấp phát 25.000 tờ gấp và 2.500 quyển tài liệu phục vụ truyền thông; tổ chức tuyên truyền Luật Người cao tuổi, truyền thống “Kính lão trọng thọ” cho 600 học sinh tại 4 trường THCS khu vực phía Tây tỉnh; tổ chức tập huấn, hội thảo chuyên đề về chủ đề này, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ.
Ở lĩnh vực truyền thông về dân số và phát triển, các hoạt động được triển khai đồng bộ từ treo băng rôn, pa nô, khẩu hiệu đến đẩy mạnh truyền thông trên mạng xã hội, trang thông tin điện tử.
Trong năm, toàn tỉnh đã tổ chức 1.462 cuộc truyền thông sự kiện với hơn 42.500 người tham gia; 320 buổi tư vấn cộng đồng và hơn 2.100 buổi tư vấn nhóm nhỏ; tuyên truyền cho hàng chục nghìn công nhân, người lao động tại khu công nghiệp, khu kinh tế.
Đáng chú ý, Chi cục Dân số tỉnh đã tham mưu Sở Y tế ban hành Quyết định số 2643/QĐ-SYT ngày 5-9-2025 phê duyệt kế hoạch thực hiện nội dung 2 về nâng cao chất lượng dân số vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thuộc Dự án 7 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tập trung vào tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; sàng lọc trước sinh, sơ sinh; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; phòng, chống bệnh Thalassemia.
Đầu tư cho dân số là đầu tư cho phát triển
Tại hội nghị tổng kết công tác dân số năm 2025, Phó Giám đốc Sở Y tế Nguyễn Thị Tuyết Nhung ghi nhận và đánh giá cao những kết quả mà Chi cục Dân số tỉnh đạt được.
Xác định dân số là yếu tố then chốt để phát triển KT-XH, thời gian qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng.
Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự hưởng ứng của nhân dân, công tác dân số của tỉnh đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần ổn định quy mô, cơ cấu, nâng cao chất lượng dân số.
Trong giai đoạn tiếp theo, tỉnh tiếp tục triển khai các nhiệm vụ trọng tâm theo Quyết định số 2122/QĐ-UBND ngày 8-10-2025 của UBND tỉnh, bám sát tinh thần Kết luận số 149-KL/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về công tác dân số trong tình hình mới.
Trong đó, trọng tâm là đẩy mạnh truyền thông chính sách dân số; kiểm soát mức sinh hợp lý; thích ứng với già hóa dân số; củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ; hoàn thiện cơ sở dữ liệu dân số, kết nối liên thông với cơ sở dữ liệu quốc gia.
Phát huy vai trò đội ngũ cán bộ dân số ở cơ sở
Toàn tỉnh hiện có 2.523 cộng tác viên dân số tại 135 xã, phường. Đội ngũ này luôn bám sát địa bàn, kịp thời thu thập, cập nhật biến động dân cư phục vụ công tác tham mưu, quản lý nhà nước.
Dù địa bàn rộng, nhiều vùng khó khăn, nguồn lực còn hạn chế nhưng đội ngũ cán bộ dân số vẫn thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, tận tâm, linh hoạt trong triển khai nhiệm vụ, là cầu nối quan trọng triển khai chính sách dân số đến người dân.
“Công tác dân số cần tập trung kiểm soát mức sinh hợp lý, từng bước giảm chênh lệch mức sinh giữa các vùng; đồng thời tiếp tục củng cố, nâng cao hiệu quả mạng lưới cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, nhất là việc hỗ trợ miễn phí dịch vụ kế hoạch hóa gia đình cho các nhóm đối tượng ưu tiên.
Ngành y tế sẽ chủ động thích ứng với quá trình già hóa dân số; kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; tăng cường các dịch vụ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; đẩy mạnh sàng lọc trước sinh, sơ sinh; nâng cao chất lượng tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, chăm sóc sức khỏe sinh sản và dự phòng vô sinh ở vị thành niên, thanh niên” - Phó Giám đốc Sở Y tế Nguyễn Thị Tuyết Nhung định hướng.
Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh cho biết thêm: “Chi cục Dân số tỉnh sẽ tập trung cao độ vào những hướng đi then chốt, lấy truyền thông làm đòn bẩy, cơ sở làm trọng tâm và con người làm trung tâm.
Theo đó, công tác truyền thông sẽ tiếp tục được đổi mới mạnh mẽ, sát với đặc thù từng địa bàn, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số nhằm tạo chuyển biến thực chất trong nhận thức và hành vi của người dân”.
Trên cơ sở thực tiễn địa phương, Chi cục Dân số tỉnh tiếp tục chủ động tham mưu các cơ chế, chính sách đặc thù, đồng thời chú trọng củng cố hệ thống tổ chức, bồi dưỡng kỹ năng cho đội ngũ cán bộ dân số cơ sở, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa hệ thống dân số và ngành y tế, đáp ứng yêu cầu công tác dân số trong tình hình mới.