Nỗi lo sống dưới chân núi
Tại xã Cát Tiến, khu dân cư thôn Chánh Thắng nằm dưới chân núi Cấm, điểm có nguy cơ cao về sạt lở đất, đá khi mưa lớn kéo dài. Dự án Khu tái định cư Núi Cấm rộng hơn 3 ha đã hoàn thành xây dựng hạ tầng từ tháng 7-2024. Tuy nhiên, việc di dời người dân đến nơi an toàn vẫn “giậm chân tại chỗ” do chưa bố trí được kinh phí hỗ trợ đền bù.
Ông Thái Xuân Bình, 65 tuổi, lo lắng: “Mỗi khi trời mưa, chúng tôi không biết đất đá sạt xuống lúc nào. Mong muốn lớn nhất là được chuyển đến nơi an toàn càng sớm càng tốt”.
Theo ông Lê Văn Sạn-Bí thư Chi bộ thôn Chánh Thắng, người dân trong thôn đã nhiều lần kiến nghị được di dời sớm, nhất là sau những đợt sạt lở đất đá từ núi Cấm gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng.
Tại xã An Hòa, thôn Trà Cong cũng đang đối diện với tình trạng tương tự. Nằm dưới chân núi Gai, nơi có địa hình dốc, đá lớn chồng chất, Trà Cong tiềm ẩn nguy cơ sạt lở nghiêm trọng. Bà Nguyễn Thị Hoa, một người dân trong thôn, cho biết: “Chỉ cần một tảng đá lăn xuống, có thể kéo theo cả mảng lớn. Nếu xảy ra ban đêm thì dân không biết chạy đâu”.
Cuối tháng 6-2025, UBND tỉnh đã phê duyệt dự án Khu tái định cư vùng thiên tai Trà Cong với tổng vốn hơn 44,6 tỷ đồng, quy mô gần 4,1 ha, phục vụ di dời 78 hộ dân khỏi vùng nguy hiểm. Tuy nhiên, dự án đến nay chỉ dừng lại ở khâu “khởi động” về thủ tục đền bù giải phóng mặt bằng.
Ông Lê Văn Pháp-Công chức Phòng Kinh tế xã An Hòa-cho biết: Trước mắt xã đã lên các phương án ứng phó khẩn cấp, xác định các địa điểm sơ tán an toàn khi có mưa lũ bất thường diễn ra, trong đó ưu tiên sơ tán dân, nhất là 40 hộ có nguy cơ cao đến các nhà văn hóa thôn và các nhà kiên cố trong vùng, đồng thời chủ động theo dõi, thông tin và cảnh báo sạt lở khi có mưa lũ diễn ra.
Ngoài sạt lở, nhiều xã miền núi phía Đông tỉnh còn đối diện với nguy cơ lũ ống, lũ quét, đặc biệt tại các khu vực gần suối như suối Nước Ói (thôn 1, xã An Toàn). Vào mùa mưa, nước suối dâng cao, chảy xiết, từng gây thiệt hại về người và tài sản. Để phòng ngừa, chính quyền địa phương đã cắm biển cảnh báo, bố trí lực lượng dân quân, an ninh thôn túc trực, kiên quyết không cho người dân qua lại khi nước lên cao. Anh Đinh Văn Bằng, Trưởng thôn 1, cho hay: “Chúng tôi lập đội ứng trực tại các suối nguy hiểm, tuyên truyền bà con tuyệt đối không lội qua suối khi mưa lớn”.
Ông Nguyễn Văn Vân-Phó Chủ tịch UBND xã An Toàn cho biết thêm, với dân số chỉ 1.800 người, nhưng xã huy động hơn 100 người tham gia Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai.
Lực lượng này sẵn sàng ứng cứu, chốt chặn, nạo vét khi có sự cố. Đồng thời, xã cũng đã xây dựng phương án di dời dân khi có cảnh báo thiên tai cấp độ cao.
Chủ động ứng phó trong khi chờ…
Điểm nghẽn lớn nhất trong việc bảo vệ người dân vùng sạt lở là tiến độ thực hiện các dự án tái định cư quá chậm. Dù hạ tầng đã hoàn thiện, như tại Chánh Thắng (xã Cát Tiến) hay đã được phê duyệt như tại Trà Cong (xã An Hòa), nhưng việc bố trí nguồn vốn đền bù, hỗ trợ dân di dời vẫn chưa được giải quyết.
Ông Nguyễn Ngọc Thạch-Phó Trưởng Phòng Kinh tế UBND xã Cát Tiến nói: “Xã đã hoàn tất kiểm kê đầy đủ tài sản, xây dựng phương án đền bù. Khi có vốn, xã sẵn sàng thực hiện ngay. Trước mắt, tổ phản ứng nhanh sẽ chịu trách nhiệm di dời dân đến nơi an toàn khi có mưa lớn bất thường”.
Đối với dự án Khu tái định cư vùng thiên tai Trà Cong, ông Tô Tấn Thi, Giám đốc Ban Quản lý Dự án Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh, thông tin: “Hiện nay, đơn vị đang phối hợp với chính quyền sở tại gấp rút thực hiện công tác đền bù giải phóng mặt bằng. Dự kiến, cuối năm 2025 hoặc đầu năm 2026 sẽ khởi công, việc thi công sớm hay muộn còn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, tuy nhiên chúng tôi sẽ quyết tâm triển khai sớm nhất”.
Có thể thấy, dù công tác tái định cư tại một số khu vực còn gặp khó khăn, nhưng trên địa bàn tỉnh, công tác phòng-chống thiên tai vẫn được triển khai linh hoạt, phù hợp với điều kiện từng địa phương. Trong thời gian chờ hoàn thành các dự án tái định cư, các xã miền núi như An Hòa, An Toàn, Cát Tiến, Đề Gi… ưu tiên thực hiện các biện pháp khẩn cấp như kiểm tra, theo dõi chặt chẽ các điểm có nguy cơ sạt lở, chủ động di dời tạm thời người dân đến nơi an toàn, đồng thời, lập các chốt kiểm soát tại tuyến đường và khu vực suối dễ bị ảnh hưởng.
Cùng với đó, các chủ đầu tư cũng đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu tái định cư, bố trí vốn kịp thời và tăng cường năng lực ứng phó tại chỗ. Đây là những yếu tố then chốt nhằm giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra và đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản cho người dân vùng núi.