Quyết định sau nhiều đồn đoán
Ngay sau cuộc tấn công, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social:"Chúng tôi đã hoàn thành cuộc tấn công rất thành công vào 3 địa điểm hạt nhân ở Iran bao gồm Fordow, Natanz, và Esfahan. Tất cả máy bay đã ra khỏi không phận Iran. Một tải trọng đầy đủ của bom đã được thả xuống cơ sở chính Fordow. Tất cả các máy bay đều an toàn trên đường trở về. Xin chúc mừng những chiến binh Mỹ vĩ đại. Không có quân đội nào khác trên thế giới có thể làm được điều này. Bây giờ đã đến lúc hòa bình! Cảm ơn sự quan tâm của các bạn đối với vấn đề này”.
Theo truyền thông, Tổng thống Trump quyết định không kích loạt cơ sở hạt nhân Iran sau khi tình báo Mỹ nhận định các đòn đánh trước đó của Israel chỉ khiến chương trình hạt nhân của Tehran đi lùi 6 tháng, thay vì 2-3 năm như Tel Aviv tuyên bố.
Tình báo Mỹ cũng đánh giá nếu Israel tiếp tục tấn công thì cũng không gây ra thiệt hại thêm cho chương trình hạt nhân của Iran. Israel không sở hữu "siêu bom" xuyên phá hầm ngầm GBU-57 như của Mỹ để công phá cơ sở hạt nhân Fordow của Iran.
Báo cáo hồi đầu tháng 6 của IAEA khẳng định: "Iran là quốc gia không có vũ khí hạt nhân duy nhất trên thế giới đang sản xuất và tích lũy uranium làm giàu đến 60%".
Báo cáo của IAEA được cho đã tạo tiền đề cho cuộc tấn công quân sự của Israel nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Tehran.
Với báo cáo đó lần đầu tiên trong 20 năm, hội đồng thống đốc của IAEA tuyên bố Iran vi phạm nghĩa vụ theo Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT).
Trong số 35 quốc gia thành viên, 19 nước, bao gồm Mỹ, Anh, Pháp và Đức - đã ủng hộ nghị quyết, với lý do Iran không giải thích được nguồn gốc vật liệu hạt nhân chưa khai báo và lượng uranium làm giàu ngày càng tăng.
Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn ngày 17/6 với CNN, Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết, các thanh tra của Liên Hợp Quốc chưa tìm thấy bằng chứng nào cho thấy Iran đang tiến hành “một nỗ lực có hệ thống nhằm phát triển vũ khí hạt nhân”.
Tổng thống Trump những ngày qua luôn duy trì các tuyên bố "mơ hồ chiến lược" về việc có tham gia tấn công Iran hay không. Chỉ vài ngày trước, ông nói sẽ có thời hạn 2 tuần để chốt quyết định cuối cùng.
Trong khi đó, Iran đã nhiều lần cảnh báo Mỹ không nên tham gia chiến dịch tấn công Iran cùng Israel.
Trước đó, nhiều máy bay ném bom B-2 của Mỹ được cho đã cất cánh từ căn cứ Không quân Whiteman ở Missouri vào đêm ngày 20/6 và hướng về phía tây, giữa lúc ông Trump cân nhắc các lựa chọn quân sự liên quan tới một cuộc không kích tiềm tàng nhằm vào Iran.
Tính đến ngày 21/6, các máy bay B-2 đã bay qua Thái Bình Dương, và dường như hướng đến đảo Guam.
Máy bay ném bom B-2 là máy bay duy nhất có khả năng mang bom phá boongke thông minh hạng nặng GBU-57/B với trọng lượng hơn 13.600 kg. Mỗi chiếc B-2 mang theo 2 quả bom GBU-57/B.
Phản ứng của Iran
Sau đợt không kích ngày 22/6 của Mỹ, phía Iran chỉ thông tin ngắn gọn đất nước bị tấn công. Iran cũng cho biết 3 cơ sở hạt nhân bị đối phương tìm cách phá hoại.
Truyền thông Iran cho rắn, hệ thống phòng không của nước này đã được kích hoạt để đánh chặn các mục tiêu thù địch trên bầu trời tỉnh Qom vào sáng sớm 22/6, nhưng "một phần của cơ sở hạt nhân Fordow đã bị tấn công bởi các cuộc không kích của đối phương", Mehr News đưa tin, trích dẫn lời ông Morteza Heydari, phát ngôn viên của Bộ chỉ huy quản lý khủng hoảng tỉnh Qom.
Iran cũng cho biết, Tehran đã sơ tán ba cơ sở hạt nhân mà Mỹ tuyên bố đã tấn công “từ khá lâu trước đó”. Giám đốc tin tức của Đài Truyền hình Quốc gia Iran (IRIB), khẳng định nội dung trên và được hãng tin bán chính thức Mehr News Agency trích dẫn.
Cũng với truyền thông Iran, các cơ sở bị tấn công trong cuộc không kích của Mỹ không chứa vật liệu hạt nhân.
"Không có vật liệu nào trong 3 địa điểm hạt nhân gây ra bức xạ", IRNA, kênh truyền thông liên kết với nhà nước Iran, dẫn lời một quan chức cho biết.
Chính quyền Iran dường như ám chỉ rằng họ đã loại bỏ uranium làm giàu khỏi các cơ sở hạt nhân trước cuộc không kích.
Trước đó ngày 21/6, theo hãng tin RT, quân đội Iran cảnh báo tấn công các lô hàng vũ khí nước ngoài, trong đó có Mỹ, được chuyển đến Israel, coi đây là sự tham gia của các nước thứ 3 chống lại Iran.
Phát ngôn viên Bộ Tư lệnh trung tâm các lực lượng vũ trang Iran cũng cho biết Israel đã mất phần lớn "năng lực phòng thủ và radar" sau đòn tấn công trả đũa bằng tên lửa của Iran.
Trong khi đó, cùng ngày, phát ngôn viên Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) Effie Defrin tuyên bố quân đội nước này đã tiến hành một đợt không kích lớn vào sâu bên trong lãnh thổ Iran, nhắm vào các tài sản quân sự chiến lược bao gồm các cơ sở lưu trữ tên lửa, hệ thống phòng không, và các cơ sở radar.
Khi cuộc xung đột bước sang tuần thứ 2, Israel đã phát động làn sóng tấn công mới vào hàng chục mục tiêu ở Iran bao gồm các địa điểm sản xuất tên lửa, trong khi Iran cũng đã phóng loạt tên lửa tấn công thành phố cảng chiến lược Haifa của Israel.
Bộ Tư lệnh Mặt trận Nội địa Israel đã cập nhật các hướng dẫn cho dân thường sau cuộc không kích của Mỹ vào Iran, thông báo tất cả các trường học trên cả nước đều đóng cửa, mọi cuộc tụ tập đều bị cấm và chỉ các doanh nghiệp thiết yếu mới được phép hoạt động.
Tình hình nghiêm trọng và nỗi lo tác hại hạt nhân
Tổng thống Mỹ Donald Trump hy vọng các cuộc không kích mà ông ra lệnh thực hiện nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran sẽ thúc đẩy Tehran quay lại bàn đàm phán, và không có kế hoạch tấn công thêm.
Tuy nhiên về mối nguy hại, ngày 21/6, các đại sứ của Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) đã bày tỏ quan ngại với Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi về mức độ an toàn của các cơ sở hạt nhân gần quốc gia của họ.
Cảnh báo này đưa ra trước cả khi Mỹ tấn công Iran, đó là khi quân đội Israel hôm 19/6 tấn công cơ sở Bushehr do Nga xây dựng. Bushehr là nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động, nằm ven bờ vùng Vịnh. Khi bị tấn công, nó có thể làm ô nhiễm không khí và nguồn nước, từ lâu đã là mối lo ngại của các quốc gia vùng Vịnh.
Giám đốc Grossi cho rằng trong trường hợp xấu nhất, dân thường phải dùng i-ốt (biện pháp khẩn cấp dành cho nạn nhân bị phơi nhiễm phóng xạ) và chịu cảnh thiếu hụt thực phẩm.
Tổng thống Nga Putin trước sau ủng hộ chương trình hạt nhân vì hòa bình của Iran. Phó Chủ tịch Hội đồng an ninh Nga Medvedev chia sẻ trên mạng xã hội X ngày 20/6 rằng “Bất kỳ ai, kể cả Bộ trưởng Quốc phòng Israel, với tuyên bố ầm ĩ về số phận của ông Khamenei, cũng cần hiểu rằng, tấn công cơ sở hạt nhân là vô cùng nguy hiểm và có thể tái diễn thảm họa Chernobyl".
Ông Alexey Likhachev, Tổng giám đốc Tập đoàn năng lượng hạt nhân quốc gia Nga Rosatom, cảnh báo, nếu nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran bị tấn công, thảm họa xảy ra có thể nghiêm trọng như Chernobyl hoặc Fukushima.
Cùng với Nga, Trung Quốc ủng hộ chương trình hạt nhân nhằm phát triển kinh tế của Iran. Trung Quốc từng lên tiếng bênh vực Iran và tố Israel vi phạm chủ quyền của Iran, hối thúc Israel “ngừng mọi hoạt động quân sự rủi ro”.
Nga và Trung Quốc là hai đối tác lớn của Iran trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải.
Trong lòng nước Mỹ, một số chính sách của chính quyền ông Trump gây hàng loạt phản đối, biểu tình, thì nay quyết định đơn phương của ông Trump thể hiện quyền lực tổng thống nhưng cũng châm ngòi tranh cãi với quốc hội về quyền phát động chiến tranh.
Hạ nghị sĩ Cộng hòa Thomas Massie gọi cuộc không kích nhằm vào 3 cơ sở hạt nhân Iran là hành động "vi hiến", khi quyết định can thiệp quân sự ở nước ngoài chưa thông qua quốc hội.
Nghị sĩ Dân chủ Sara Jacobs cũng có quan điểm tương tự, cảnh báo thêm rằng cuộc không kích còn có nguy cơ đẩy Mỹ vào cuộc xung đột không có hồi kết ở Trung Đông. Trong khi đó, nhiều nghị sĩ bày tỏ sự ủng hộ với quyết định của ông Trump.
Bên “Trục kháng chiến” vốn sát cánh với Iran như Houthis, Hezbollah, Hamas, lực lượng dân quân thân Iran ở Iraq, dù từ năm ngoái đến nay suy yếu nhiều do bị Israel và Mỹ “công phá”, nhưng với đòn tấn công mới của Mỹ, các lực lượng này bên cạnh lên án hành động quân sự còn tuyên bố ủng hộ và sát cánh với Tehran.
Ngày 22/6, Mohamed al-Farah - thành viên của ban chính trị của lực lượng vũ trang Houthis (Yemen) nói rằng việc Mỹ phá hủy các cơ sở hạt nhân của Iran "không phải là kết thúc của cuộc chiến mà là sự khởi đầu", theo kênh Al Jazeera.
Vấn đề thu hút sự chú ý của dư luận sau khi Mỹ tấn công Iran là xung đột Isrel- Iran tới đây sẽ như thế nào và Tehran có tấn công các căn cứ và lợi ích của Mỹ ở Trung Đông hay các khu vực khác hay không.
Đòn tấn công của Mỹ và những phát biểu từ các quan chức Mỹ và Israel gần đây làm dấy lên suy đoán viễn cảnh Iran. Các chuyên gia cảnh báo quốc gia này có thể đối mặt với kịch bản nghiêm trọng, từ sụp đổ chế độ đến nội chiến.
Xung đột Iran - Israel nổ ra khi Israel ngày 13/6 mở cuộc không kích phủ đầu nhắm vào hàng loạt cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran.
Iran sau đó đáp trả bằng chiến dịch "Lời hứa Đích thực 3", liên tục phóng tên lửa đạn đạo vào các mục tiêu ở Israel.
Bộ Y tế Iran cho biết những đợt tấn công của Israel khiến hơn 400 người thiệt mạng, 3.056 người bị thương. Trong khi đó, Israel 25 người thiệt mạng và 2.517 người bị thương.
