Với trọng tâm là nâng cao thể trạng, tầm vóc, chăm sóc sức khỏe nhân dân, phòng, chống suy dinh dưỡng trẻ em, nhiều hoạt động tại cơ sở đã mang lại chuyển biến rõ nét, góp phần cải thiện chất lượng dân số một cách bền vững.
Phổ cập dịch vụ, thu hẹp chênh lệch vùng miền
Để thực hiện hiệu quả nội dung nâng cao chất lượng dân số vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Chi cục Dân số tỉnh và các TTYT trên địa bàn đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.
Chi cục Dân số tỉnh đã ký kết các hợp đồng trách nhiệm với TTYT, Báo và phát thanh, truyền hình Gia Lai để đẩy mạnh truyền thông về tư vấn tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh. Nhiều pa nô, ấn phẩm truyền thông được sản xuất và dự kiến lắp đặt 5 pa nô tại các xã Ya Ma, SRó, Chư A Thai, Ia Krêl, Đak Rong.
Bên cạnh đó, 912 bộ dụng cụ và mẫu giấy thấm máu khô phục vụ sàng lọc sơ sinh đã được mua sắm cung cấp cho các TTYT khu vực phía Tây tỉnh. Ở tuyến cơ sở, các TTYT đã tổ chức 378 buổi tuyên truyền, tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn, vận động xã hội, chuyển đổi hành vi và tư vấn chuyên môn tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh tật trước sinh và sơ sinh với hơn 13.200 người tham gia.
Nội dung chăm sóc, nâng cao sức khỏe người cao tuổi cũng được triển khai sâu rộng. Chi cục Dân số tỉnh tổ chức 3 lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ y tế; các TTYT tổ chức 300 hội nghị truyền thông tại các xã vùng sâu, vùng xa, thu hút hơn 10.400 lượt người tham dự. Hàng loạt chiến dịch khám sức khỏe sàng lọc tại chỗ được tổ chức trên diện rộng; TTYT Kông Chro tổ chức 21 buổi với 860 người cao tuổi được khám sàng lọc; TTYT Vĩnh Thạnh tổ chức 5 điểm với 993 người cao tuổi được khám sàng lọc…
Hoạt động truyền thông, cung cấp dịch vụ về dân số - kế hoạch hóa gia đình tiếp tục được duy trì. 210 buổi truyền thông chính sách dân số được tổ chức; hàng chục băng rôn, pa nô được treo tại các điểm trường, trạm y tế nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng. Trong phòng, chống bệnh Thalassemia (bệnh tan máu bẩm sinh) có tỷ lệ mang gen cao trong cộng đồng dân tộc thiểu số, các TTYT khu vực phía Đông tỉnh đã triển khai truyền thông trực tiếp cho 110 người, tư vấn thêm cho 107 người thuộc nhóm nguy cơ.
Tăng cường năng lực, củng cố nền tảng
Cùng với truyền thông, Chi cục Dân số tỉnh đặc biệt chú trọng nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân viên y tế và cộng tác viên dân số.
Trong năm nay, 5 lớp tập huấn về sàng lọc trước sinh và sơ sinh được tổ chức cho 509 cộng tác viên; 3 lớp tập huấn về thu thập thông tin thống kê và truyền thông giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống được tổ chức cho 90 nhân viên y tế thôn.
Công tác kiểm tra, giám sát được triển khai nghiêm túc với 2 đợt tại 13 TTYT. Qua đó, nhiều khó khăn được ghi nhận, giúp các đơn vị điều chỉnh kịp thời, đảm bảo tiến độ dự án.
Bà Trần Thị Lệ Kiều-Giám đốc Chi cục Dân số tỉnh-nhấn mạnh: “Nâng cao chất lượng dân số ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn mà còn là trách nhiệm với tương lai của cộng đồng. Chúng tôi ưu tiên cách làm thực chất, tiếp cận sát cơ sở, tôn trọng đặc điểm văn hóa từng dân tộc để người dân tin tưởng và tham gia tích cực”.
Theo Chi cục Dân số tỉnh, tính đến cuối tháng 10.2025, nhiều chỉ tiêu quan trọng của Dự án 7 đã đạt và vượt kế hoạch năm tại các xã có triển khai can thiệp thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tỷ lệ nam, nữ được tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 28,9%; ước cả năm đạt 29,72% (kế hoạch là 25%). Tỷ lệ người sử dụng dịch vụ dân số - kế hoạch hóa gia đình đạt 56,94%, dự kiến cuối năm đạt 65,72%, vượt kế hoạch đề ra.
Tuy vậy, một số chỉ tiêu cần thêm nỗ lực như sàng lọc trước sinh mới đạt 18% (kế hoạch là 20%); sàng lọc sơ sinh đạt 7,71%, dự kiến cả năm 14,5%, còn thấp so với mục tiêu là 25%. Ở nhóm người cao tuổi, việc khám sức khỏe định kỳ đạt 35,89%, dự kiến cuối năm có thể đạt 48,23%.
Mặc dù đạt nhiều kết quả, dự án vẫn đối mặt với không ít thách thức. Tại các thôn, làng đặc biệt khó khăn ở khu vực phía Tây tỉnh, việc vận động người dân tham gia tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân hay sàng lọc trước sinh, sơ sinh gặp trở ngại. Địa bàn rộng, giao thông phức tạp, nhiều xã không có trường nội trú nên việc truyền thông trong trường học thiếu điều kiện triển khai. Nhiều người còn có tâm lý e ngại, đặc biệt là trong nhóm thanh niên và phụ nữ mang thai. Sàng lọc sơ sinh gặp khó do cha mẹ không muốn lấy máu gót chân trẻ. Người cao tuổi khó di chuyển, trong khi việc khám bệnh chỉ được hỗ trợ lâm sàng, không bao gồm xét nghiệm, siêu âm nên chưa thu hút đông đảo đối tượng tham gia. Kinh phí được phân bổ muộn do ảnh hưởng sáp nhập khiến nhiều hoạt động phải rút ngắn thời gian triển khai…
Dù còn nhiều khó khăn nhưng dự án nâng cao chất lượng dân số tại Gia Lai vẫn đang đi đúng hướng, tạo nền tảng quan trọng để nâng cao thể trạng, tầm vóc và chất lượng nguồn nhân lực trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Nỗ lực của Chi cục Dân số tỉnh, các TTYT, đội ngũ cộng tác viên dân số ở thôn, làng và sự vào cuộc của chính quyền các cấp đang tạo nên những thay đổi rõ rệt trong nhận thức người dân.