Với phương châm phát triển đến đâu xây dựng cơ sở hạ tầng đến đó, gần nửa thế kỷ qua, các công ty cao su đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn trên địa bàn đứng chân. Những làng công nhân, đường giao thông được xây dựng với chi phí hàng trăm tỷ đồng đã phần nào minh chứng cho hiệu quả mà cây cao su mang lại.
Trên địa bàn Tây Nguyên có các công ty cao su: Sa Thầy, Chư Mom Ray, Chư Păh, Chư Sê, Mang Yang, Chư Prông, Ea H’leo, Krông Buk, trực thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG), cùng với các đơn vị của Binh đoàn 15 và một số doanh nghiệp trồng cao su. Những năm qua, các đơn vị này không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh mà còn tích cực đóng góp vào phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cao đời sống của người dân địa phương.
Nhiều người còn nhắc nhớ chuyện cách đây hơn 40 năm về trước, người dân tộc thiểu số chỉ quen với việc phát nương làm rẫy, họ canh tác từ 2 đến 3 vụ vì đất cằn cỗi nên chuyển đến nơi khác. Tình trạng này không chỉ dẫn đến việc rừng bị xâm lấn, dân cư không ổn định mà trẻ em cũng không được đến trường do phải theo bố mẹ du canh, du cư.
Thế nhưng, khi các công ty cao su có mặt đã đầu tư cơ sở hạ tầng, điện, đường, trường, trạm, người dân không còn cảnh du canh du cư như ngày trước. Các công ty cao su có mặt trên địa bàn Tây Nguyên đã xây dựng nên những ngôi làng với đầy đủ cơ sở hạ tầng để người dân ổn định cuộc sống.
Về làng Dơk Rơng (xã Đak Đoa) chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện về sự đổi thay của người dân nơi đây. Trò chuyện với chúng tôi, ông Rêt, một trong những triệu phú của làng, nhắc nhớ về một thời đói khổ, nghèo nàn.
“Trước đây làng mình nghèo lắm. Nhưng từ khi cây cao su bén rễ, đời sống bà con đổi khác. Nhiều người đi làm công nhân cao su, học được kỹ thuật cạo mủ, cách chăm lô, rồi mạnh dạn trồng cao su tiểu điền. Có vốn tích lũy, bà con vay thêm ngân hàng để trồng cà phê, tiêu… Nhờ vậy mà bà con không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu”, ông Rêt bộc bạch.
Làng Dơk Rơng hiện có hơn 223 hộ đồng bào dân tộc Bahnar sinh sống. Theo thống kê sơ bộ, làng hiện có khoảng 40 căn biệt thự xây theo kiểu nhà Thái có giá trị từ 700 triệu đồng đến hơn 1 tỷ đồng, nhiều người trong làng thu nhập 1 tỷ đồng/năm. Không chỉ làng Dơk Rơng mà trên mảnh đất Gia Lai này, đến những nơi có màu xanh của cây cao su là ở đó cuộc sống, cơ sở hạ tầng được xây dựng khang trang, đời sống bà con ấm no.
Công ty TNHH MTV Cao su Chư Păh quản lý hơn 14.000 ha cao su; trong đó hơn 9.800 ha tại Việt Nam và hơn 4.200 ha tại Vương quốc Campuchia. Công ty hiện có hơn 1.700 lao động, trong đó công nhân là người đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 65%.
Nhằm cải thiện đời sống và hỗ trợ cộng đồng, nhiều năm qua, công ty đã triển khai hiệu quả các chương trình 132, 134 của Chính phủ, giúp các hộ thiếu đất sản xuất và đất ở có cơ hội an cư lạc nghiệp. Bên cạnh đó, công ty còn thực hiện nhiều dự án hỗ trợ đào tạo nghề, cải thiện kỹ năng lao động cho công nhân và con em người dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao năng suất lao động và thu nhập bền vững cho cộng đồng.
Trải qua hơn 40 năm có mặt tại địa phương, công ty đã đầu tư hàng chục tỷ đồng xây dựng các công trình phúc lợi, hệ thống điện, cơ sở hạ tầng như: đường giao thông liên xã Ia Pếch - Ia Tô; đường nhựa tại xã Ia Phí và xã Ia Khươl; đường cấp phối xã Gào, xã Ia Ly và xã Chư Păh. Xây dựng các công trình dân sinh cho 10 xã và hỗ trợ xây dựng 5 nhà rông văn hóa, 2 nhà sinh hoạt cộng đồng, 3 sân vận động.
công tác an sinh xã hội của công ty.
Bên cạnh đó, các công ty cao su, như Chư Prông, Mang Yang, Chư Sê cũng đã có nhiều đóng góp để phát triển kinh tế - xã hội trong vùng dự án được cấp ủy, chính quyền và người dân đánh giá cao.
Ông Dương Mạnh Mẫn - Bí thư Đảng ủy xã Ia Ko - cho hay: Trên địa bàn xã có Công ty TNHH MTV Cao su Chư Sê đứng chân, bên cạnh giải quyết việc làm, những năm qua, đơn vị đã đầu tư hàng chục tỷ đồng để xây dựng các con đường giao thông kết nối giữa các đội sản xuất với khu dân cư của địa phương. Cùng với đó, công ty hỗ trợ địa phương kinh phí để xây dựng nông thôn mới, hỗ trợ xây nhà ở cho người dân, họ ổn định cuộc sống… Những việc làm ý nghĩa thiết thực ấy chúng tôi luôn ghi nhận và đánh giá cao.
Hơn bốn thập kỷ hiện diện trên vùng đất đại ngàn, ngành cao su không chỉ mang đến sinh kế ổn định cho hàng vạn lao động mà còn góp phần định hình lại diện mạo nông thôn Tây Nguyên. Từ “vòng quay mủ trắng”, đời sống người dân từng bước đi lên, trẻ em được đến trường, cộng đồng được thụ hưởng hạ tầng và các giá trị an sinh bền vững. Những đóng góp ấy đã góp phần giảm hộ nghèo và hỗ trợ các địa phương xây dựng nông thôn mới.
Binh đoàn 15 là một trong những đơn vị có diện tích cao su lớn nhất tỉnh Gia Lai. Ngành nghề kinh doanh chủ yếu của đơn vị là sản xuất, chế biến các sản phẩm từ cao su. Các đơn vị của Binh đoàn đứng chân chủ yếu trên vùng biên giới để thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là sản xuất kinh doanh gắn với củng cố quốc phòng, an ninh trên tuyến biên giới.
Với mục tiêu sắp xếp, ổn định dân cư, tạo việc làm, là chỗ dựa cho đồng bào các dân tộc, Binh đoàn đã đầu tư cơ sở hạ tầng thu hút lao động, xây dựng 266 cụm điểm dân cư, đưa hàng vạn công nhân và gia đình lên biên giới, xóa bỏ tình trạng “trắng” dân.
Nếu như năm 1990, Binh đoàn có 5.000 lao động, 3 cụm, 21 điểm dân cư với 1.718 hộ sinh sống thì đến nay, đơn vị có gần 16.000 cán bộ, chiến sĩ, người lao động, trong đó có 8.365 lao động là người dân tộc thiểu số vào làm công nhân hoặc nhận khoán vườn cây, cư trú tại 266 cụm dân cư.
Công ty TNHH MTV Cao su Chư Prông có 7 đội sản xuất, 1 nhà máy chế biến mủ và 1 Bệnh viện Đa khoa Trung tâm. Trong đó, đội sản xuất An Biên đứng chân trên địa bàn biên giới Ia Mơ. Đội sản xuất An Biên có hơn 200 công nhân khai thác mủ cao su, trong đó có trên 80% là người dân tộc thiểu số, đa số các công nhân đến từ các tỉnh phía Bắc.
Để giúp công nhân yên tâm sản xuất, công ty đã đầu tư hàng chục tỷ đồng xây dựng lớp học cho trẻ mầm non, xây dựng sân bóng, nhà ở cho công nhân… Nhờ đó, các công nhân đã yên tâm bám vườn cây, bám đất biên cương của Tổ quốc.
Chúng tôi đến thăm Đội sản xuất An Biên (đứng chân trên địa bàn xã biên giới Ia Mơ) khi những công nhân đang chở mủ về bàn giao cho đơn vị. Lau vội những giọt mồ hôi lăn dài trên má, anh Phạm Văn Lê - công nhân khai thác của đơn vị - tâm sự: “Tôi vào làm công nhân của đơn vị hơn 10 năm nay. Gia đình tôi là người dân tộc Mường chuyển vào đây sinh sống.
Khi tham gia làm công nhân khai thác mủ cao su, chúng tôi được đơn vị quan tâm, ngoài lương thì chúng tôi còn nhận được các chế độ khác. Được đơn vị tạo điều kiện có nơi ở nên chúng tôi rất yên tâm bám vườn cây, bám đơn vị, đồng thời tích cực tham gia phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc để bảo vệ bình yên biên giới”.
Ký quy chế phối hợp với các đơn vị như Công an, Biên phòng và chính quyền địa phương để đảm bảo quốc phòng - an ninh. Có thể nói, vai trò của các công ty cao su rất quan trọng trong việc xây dựng các cụm, điểm, khu vực phòng thủ, góp phần cùng địa phương phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh.
Các công ty thường xuyên tuyên truyền, vận động cán bộ, công nhân người lao động chấp hành quy định pháp luật sở, xây dựng lực lượng tự vệ vững mạnh, rộng khắp, phối hợp với các lực lượng chức năng tuần tra bảo vệ vững chắc địa bàn, đặc biệt là khu vực biên giới.
Từ một loài cây khá xa lạ với bà con các dân tộc thiểu số trên địa bàn Tây Nguyên, đến nay, cây cao su không chỉ là cây “xóa đói, giảm nghèo” mà chính cây cao su đã thay đổi rất lớn trong đời sống bà con, từ việc có thu nhập ổn định hàng tháng với tiền lương, các chế độ chính sách khác, từng bước giúp bà con có góc nhìn tích cực hơn trong việc phát triển cây cao su và khai thác nguồn lực kinh tế từ cây cao su.
Xuyên qua những con đường trong những cánh rừng bạt ngàn cao su trên vùng đất Tây Nguyên, chứng kiến sự “thay da đổi thịt” với cơ sở hạ tầng điện, đường, trường, trạm và các dịch vụ thương mại, thông tin… phủ khắp các thôn, làng mới thấy ý nghĩa vai trò dẫn dắt và tiếp sức của các dự án cao su trên mảnh đất nghèo bom cày, đạn xới thuở trước. Đồng bào dân tộc thiểu số có quyền tự hào đã chung tay kiến thiết xây dựng quê hương ngày càng ấm no, hạnh phúc…
Không ít người trong số họ đã biết tận dụng, phát huy nguồn lợi từ đất đai sẵn có, từ ông cha cho để trồng cây cao su phát triển kinh tế, những lúc giá tốt họ có nguồn tài chính dự trữ, lúc giá bán thấp thì họ lấy công làm lời cũng đủ trang trải cho cuộc sống, không còn cảnh thiếu ăn, thiếu mặc.
