Chiều 12.1, TAND TP.Hà Nội tuyên án đối với 38 bị cáo trong vụ án liên quan đến Công ty CP Công nghệ Việt Á (Công ty Việt Á), Bộ Y tế, Bộ KH-CN và một số địa phương. Ông Nguyễn Thành Danh, cựu Giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Bình Dương, là người duy nhất được tòa sơ thẩm miễn trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.
Phán quyết đưa ra đối với ông Danh đang được dư luận ủng hộ, bởi cựu Giám đốc CDC Bình Dương là một trong số ít các quan chức không tư lợi, "không lung lay trước tiền tỉ của Việt Á". Với quyết định tố tụng này, quyền lợi về pháp lý của ông Danh sẽ thay đổi như thế nào?
 |
Cựu Giám đốc CDC Bình Dương Nguyễn Thành Danh |
Miễn trách nhiệm hình sự là gì?
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Trưởng Văn phòng luật sư Kết nối (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội) cho biết, miễn trách nhiệm hình sự là một trong những nội dung thể hiện chính sách nhân đạo, khoan hồng của Nhà nước.
Biện pháp này được quy định và áp dụng trong một số trường hợp phạm tội nếu xét thấy không cần phải truy cứu trách nhiệm hình sự, không cần buộc người phạm tội phải chịu hình phạt mà vẫn đảm bảo được yêu cầu phòng và chống tội phạm, vẫn đảm bảo được yêu cầu giáo dục người phạm tội để họ trở thành người có ích cho xã hội.
Miễn trách nhiệm hình sự cho một người sẽ kéo theo hệ quả pháp lý là người đó không phải chịu hình phạt hoặc biện pháp tư pháp thay thế cho hình phạt và không được coi là có án tích. Cũng vì điều này, điều 29 bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rất cụ thể các căn cứ để miễn trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, người phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự khi có quyết định đặc xá; hoặc khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.
Người phạm tội cũng có thể được miễn trách nhiệm hình sự do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa; hoặc người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội nữa; hoặc trước khi hành vi phạm tội bị phát giác đã tự thú, khai rõ sự việc…
Đối chiếu với quy định trên, trường hợp Cựu Giám đốc CDC tỉnh Bình Dương được miễn trách nhiệm hình sự có thể xuất phát từ căn cứ "do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa".
Có một điểm đáng lưu ý, đó là ban đầu đại diện viện kiểm sát đề nghị phạt ông Danh 10 tháng 4 ngày tù, đúng bằng thời gian tạm giam; nhưng sau đó bất ngờ thay đổi quan điểm theo hướng đề nghị miễn trách nhiệm hình sự cho bị cáo.
Cả 2 đề nghị này đều có điểm chung, đó là bị cáo sẽ được trả tự do ngay tại tòa. Tuy nhiên, như đã phân tích, miễn trách nhiệm hình sự có lợi hơn cho bị cáo rất nhiều.
 |
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng |
Miễn tội, có được bồi thường?
Nhiều người băn khoăn rằng, tính đến thời điểm đưa vụ án ra xét xử, cựu Giám đốc CDC Bình Dương Nguyễn Thành Danh đã bị tạm giam hơn 10 tháng. Với việc miễn trách nhiệm hình sự, liệu ông Danh có được bồi thường cho thời gian nêu trên?
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng cho hay, theo quy định, khi có quyết định, bản án của cơ quan tố tụng tuyên bố một người không có tội thì người đó mới được yêu cầu bồi thường oan, sai.
Trường hợp của ông Nguyễn Thành Danh, tòa án xác định hành vi của ông vi phạm pháp luật, nhưng quyết định áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt là miễn trách nhiệm hình sự.
"Nghĩa là, ông Danh vẫn có tội, nhưng không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội đó. Điều này cũng đồng nghĩa, việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can và các văn bản, quyết định tố tụng trong vụ án là đúng, tuân thủ pháp luật", luật sư Hùng phân tích.
Từ những căn cứ trên, luật sư Hùng cho rằng, trường hợp của ông Danh không có quyền yêu cầu bồi thường oan, sai theo luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Tuy vậy, với việc quyết định miễn trách nhiệm hình sự đối với cựu Giám đốc CDC Bình Dương, luật sư nhận định đây là một "quyết định dũng cảm" của hội đồng xét xử cũng như đại diện kiểm sát; nhằm cụ thể hóa chủ trương bảo vệ cán bộ "dám nghĩ, dám làm" của Đảng, Nhà nước.
