Vạn chài Vĩnh Lợi: Nơi nhịp sống truyền thống & hiện đại giao thoa

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thanh Quang, vạn chài Vĩnh Lợi (gồm ba thôn Vĩnh Lợi 1, 2 và 3 thuộc xã Mỹ Thành, huyện Phù Mỹ) hình thành từ cuối thời Lê. Ban đầu, đây gần như là một ốc đảo biệt lập, ba mặt giáp biển và đầm Đạm Thủy, phía Bắc là động cát dài gần 10 km. Trong kháng chiến chống Mỹ, Vĩnh Lợi bị tàn phá nặng nề nhưng sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, vùng đất này từng bước hồi sinh và phát triển mạnh mẽ những năm gần đây.   

Là dân vạn chài, đời sống tâm linh của người dân Vĩnh Lợi rất phong phú. Về tín ngưỡng, ngoài thờ cúng tổ tiên, người dân vạn chài Vĩnh Lợi còn thờ một số vị thần bản gia như: Ông tổ nghề biển, ông Táo, ông Địa, thần Tài. Thần cộng đồng miền biển được thờ khá phong phú. Có lẽ, đến nay vạn chài Vĩnh Lợi là làng biển phục hồi nhiều nhất những công trình kiến trúc tín ngưỡng dân gian, tổng cộng có đến 10 lăng, dinh thờ thần khác nhau: Ngoài Đình làng, 2 Lăng Ông Nam Hải còn có Miếu Thanh Minh, Sở Đầm, Chùa Các Bác, Dinh Bảo An, Dinh Ông Sái, Lăng Bà, Sở Trường. Mỗi dinh thờ gắn với những truyền thuyết huyền bí của vị thần được thờ. Vĩnh Lợi hiện có đến 10 lăng, dinh thờ các vị thần linh, trong đó đặc biệt có hai lăng Ông: Lăng Từ Đường và Lăng Ông Đại. Nếu như các làng chài khác thường chỉ tổ chức lễ hội cầu ngư một lần hằng năm thì tại Vĩnh Lợi, nghi thức này diễn ra hai lần vào tháng Giêng và tháng Tư âm lịch, tạo nên nét riêng biệt, đậm đà bản sắc địa phương.

Ngày nay, đến thăm Vĩnh Lợi, người ta dễ dàng bắt gặp nhịp sống làng biển rộn ràng. Dưới những mái nhà ven đầm, nhiều phụ nữ vẫn cần mẫn đan lưới, vá lưới. Ở khu vực đầm gần đó, có những nhóm phụ nữ ngồi trên bè nổi, chờ ghe chở hàu khai thác về để sơ chế, tiếng cười nói vang vọng mặt nước.

Ngoài những tàu cá công suất lớn, trang bị hiện đại quanh năm vươn khơi đánh bắt, thì tại Vĩnh Lợi hằng ngày vẫn còn nhiều thuyền thúng, tàu cá nhỏ khai thác gần bờ cần mẫn mưu sinh, tạo nên bức tranh giao thoa giữa truyền thống và đổi mới. Đi sâu vào trong các thôn, vẫn còn nhiều ngôi nhà nhỏ nhuốm màu xưa cũ, mang đặc trưng của người dân làng chài.

Nhờ nghề khai thác hải sản hiệu quả, đời sống người dân Vĩnh Lợi ngày càng khởi sắc, chuyển mình mạnh mẽ theo hướng hiện đại hơn. Nhiều biệt thự hiện đại, nhà lầu được xây dựng, rồi các cửa hàng điện máy, bán điện thoại di dộng, phòng khám nha khoa, spa… cũng lần lượt xuất hiện theo đà phát triển, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân vạn chài.

Bà Võ Thị Liên (78 tuổi), người dân ở thôn Vĩnh Lợi 3, phấn khởi cho biết: Những vùng đồi cát xưa kia nay đã được quy hoạch thành khu dân cư với nhiều con đường được mở, nhà cửa mọc lên khang trang, cùng các quán cà phê, chợ, quán ăn xuất hiện ngày càng nhiều. Đặc biệt, từ khi cầu Đề Gi được khánh thành, kết nối Vĩnh Lợi với vùng Đề Gi (thị trấn Cát Khánh, huyện Phù Cát), giao thương trở nên thuận lợi, giúp người dân mở rộng cơ hội phát triển kinh tế. Người dân không còn đi bộ trên những con đường chật hẹp, đồi cát ở vạn chài, hay đi đò qua Đề Gi như trước đây, nhiều nhà đã sắm xe máy, ô tô để đi khắp nơi.

Vào mỗi dịp lễ, Tết, các chủ tàu cá cùng người dân đóng góp để trang hoàng đường phố với cờ Tổ quốc, lồng đèn rực rỡ, tạo nên không khí tưng bừng và thêm bản sắc riêng làng chài. Sự kết hợp hài hòa giữa quá khứ và hiện tại đã làm nên một Vĩnh Lợi vừa thân thuộc, vừa mới mẻ…        

Bài, ảnh: HOÀI THU