Những cơn mưa phùn mùa đông và mây xám giăng mờ trên đường đèo dốc vẫn không ngăn được bước chân hối hả của người Pako lên rẫy lúa cuối mùa, để kịp tổ chức tết Aza (Tết cơm mới). Tết Aza xong, người Pako (ở huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế) lại ăn Tết Nguyên đán.
Người Pako tổ chức ngày Tết Aza không trùng nhau, do mỗi làng tự quyết định, nhưng theo luật tục của người Pako chỉ được chọn một ngày trong tháng 10 âm lịch, nếu ngày đã chọn vì lý do nào đó chưa tổ chức được, thì bắt buộc phải tổ chức sau đó 18 ngày. Sau khi ngày tết đã được chọn, dù làm việc ở đâu, người làng sẽ sắp xếp công việc, trở về ăn tết với gia đình.
Tết tổ chức theo từng làng, dòng họ và gia đình. Phẩm vật dâng cúng tùy thuộc truyền thống gia đình và dòng họ mà sắm sửa, những dòng họ mang họ “Con cá” thì lấy cá làm lễ vật chủ yếu, dòng họ mang họ “nông cụ” thì biểu tượng nông cụ là một lễ vật bắt buộc phải có trên mâm…
 |
| Sinh hoạt vui chơi của dân làng trong dịp tết Aza. |
Con cháu trở về quây quần sum họp trong gia đình trước khi tổ chức cúng Aza. Mọi người thành kính, trang nghiêm, thể hiện tấm lòng biết ơn của thế hệ sau đối với những người đi trước. Đêm trước ngày tết, những người phụ trách phần cỗ bàn, ẩm thực thức trắng đêm chuẩn bị những lễ vật trên mâm cỗ cúng Giàng, như cơm trắng, xôi, bánh aquat, gà, heo, vịt, dê… Những cụ già cẩn thận dùng dao rựa gọt đẽo để làm một linh vật hết sức thiêng liêng, không thể thiếu trong nghi thức tế lễ là hoa “tânghọt” - một thứ hoa giả làm bằng tre và những sợi dzèng (thổ cẩm).
Chuẩn bị cỗ cúng xong xuôi, vị chức sắc (tương tự ông “Mõ” của người Kinh) thừa lệnh vị trưởng làng đánh lên những hồi kẻng báo hiệu thời khắc tết Aza đã đến. Ngày xưa, người ta đánh những hồi mõ tre hoặc trống da dê. Sau tiếng kẻng lảnh lót ngân vang, các gia đình trong làng đồng loạt thắp hương, đốt đèn sáng trưng và bắt đầu lễ cúng các vị thần linh là Giàng Tro (Thần Nông) của người Pako, Giàng Pơnanh (thần Chăn nuôi), Giàng Panuôn (thần Buôn bán), Giàng Sưtarinh (Thần Đất). Mỗi dòng họ còn có Giàng riêng, đều được tế lễ trong ngày tết này.
 |
| Âm nhạc nghi lễ Aza. |
Bên ngoài, nơi hành lễ Aza được quây kín bằng những tấm dzèng lớn. Lễ vật cũng tuỳ theo hoàn cảnh, nhưng phải có bánh Aquat, thứ bánh tương tự như bánh chưng, bánh tét trong ngày tết của người Kinh. Bánh Aquat cũng gói bằng nếp nhưng không có nhân.
Trên bàn lễ trang trọng, các món ăn cắm rất nhiều cành hoa “tânghọt”. Gia chủ bắt đầu khấn những lời tri ân Giàng, cầu mong năm cũ đã hết, sang năm mới gia đình được hạnh phúc, khấn thật lớn bằng tiếng Pako và liên tục như thế ba lần.
Khấn xong tất cả các Giàng, gia chủ còn ra ngoài ngõ khấn cúng những con ma ngoài đường, ngoài rừng, và tất nhiên cũng cúng cho ma những phần cơm, phần bánh, con gà, miếng thịt… Những gì cúng ma đều được đổ đi.
Chủ nhà còn lo linh hồn người thân chưa về ăn Tết, họ đứng trong sân xướng tên những người thân đã mất thật lớn, nhiều lần. Lễ cúng trong nhà đã xong, mỗi gia đình sẽ đem một số lễ vật giá trị nhất đến nhà sinh hoạt cộng đồng để cúng Giàng chung của làng.
Lễ cúng Giàng ở làng linh đình gấp trăm lần ở gia đình. Cúng làng hoàn tất, thanh niên nam, nữ bắt đầu nhảy múa tập thể điệu “pơchiêngcoon”- điệu múa nghi lễ Aza. Tiếp theo, các cô gái trẻ đẹp được chọn múa điệu “tuốt lúa”, cầu mong vụ mùa sắp tới được bội thu. Rồi mọi người đứng lên hát những làn điệu Cà lơi, Cha chấp, A dên, Xiêng.… Những nhạc khí như trống Acưk, cồng, thanh la, sáo đôi Amam, sáo pi mo, kèn môi Adon, tù và, khèn bè, đàn dây Abel, lục lạc…đều được đem ra chơi suốt đêm.
Ăn tết Aza xong, người dân Pako háo hức đợi tết Nguyên đán cùng với đồng bào Kinh.
Theo vnexpress
