Thừa hay thiếu?
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) nguồn cung muối năm 2011 lên tới 1.462.000 tấn, trong khi nhu cầu muối khoảng 1.350.000 tấn. Như vậy, muối cho công nghiệp hóa chất, bảo quản chế biến, tiêu dùng hàng ngày hoàn toàn đáp ứng được.
Tuy nhiên, Bộ Công Thương lý giải, do khí hậu thất thường nên sản lượng muối Việt Nam không ổn định, hạt muối làm ra thường lẫn nhiều tạp chất và không đạt độ khô cần thiết dẫn tới tình trạng thừa muối ăn nhưng lại thiếu muối chất lượng cao (muối công nghiệp). Để đáp ứng nhu cầu muối cho các doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư số 45/2010/TT-BCT quy định hạn ngạch thuế quan nhập khẩu muối 2011 với số lượng: 100.000 tấn muối công nghiệp và 2.000 tấn muối tinh khiết dùng trong y tế. Hạn ngạch này được phân làm 2 đợt: đầu năm 2011 nhập khoảng 50.000 tấn muối công nghiệp và đã phân cho 03 đơn vị sản xuất xút-clo, 50% số lượng còn lại sẽ nhập vào cuối năm 2011.
Đáp lại, ngày 14-6-2011, Bộ NN & PTNT gửi công văn số 1635/BNN-CB đề nghị Bộ Công Thương chưa phân giao đợt 2 lượng hạn ngạch nhập khẩu muối còn lại (50.000 tấn) cho doanh nghiệp. Lý do là năm 2011, nhu cầu muối của cả nước vào khoảng 1,35 triệu tấn trong khi nguồn cung muối năm 2011 lên tới 1,462 triệu tấn, vượt cầu 112.000 tấn. Hiện nay, lượng muối tồn dư cả nước còn khoảng 234.767 tấn. Để giảm bớt những khó khăn cho diêm dân, Bộ NN&PTNT khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng muối sản xuất trong nước. Vì vậy, nay đã sang quý III mà các doanh nghiệp sản xuất hóa chất vẫn chưa được cấp tiếp hạn ngạch nhập khẩu đợt 2. Nhiều doanh nghiệp đang đứng trước nguy cơ phải dừng dây chuyền vì thiếu muối sản xuất.
Ông Lê Văn Hùng- Tổng giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Hóa chất Cơ bản Miền Nam- cho biết: Với công suất 30.000 tấn xút-clo/năm, mỗi năm công ty của ông cần khoảng 70.000 tấn muối công nghiệp để sản xuất. Năm ngoái, công ty được cấp hạn ngạch xấp xỉ 60.000 tấn muối, còn 10.000 tấn phải tự mua thêm mới đủ cho sản xuất. Năm 2011 này, công ty mới được cấp hạn ngạch 22.500 tấn muối. Vì vậy, công ty đã ngừng kế hoạch nâng cấp dây chuyền từ 30.000 tấn xút-clo/năm của hiện tại lên 50.000 tấn/năm. Nếu việc cấp hạn ngạch để nhập muối bị dừng lại thì có khả năng công ty sẽ phải dừng dây chuyền sản xuất.
Cùng cảnh, ông Đào Quang Tuyến- Giám đốc Công ty Cổ phần Hóa chất Việt Trì cũng cho biết: năm 2011, Công ty Hóa chất Việt Trì cần 22.000 tấn muối công nghiệp thì được cấp hạn ngạch là 7.500 tấn, chỉ đủ 1/3 cho nhu cầu.
“Cái lý” của hai Bộ
Tại sao Bộ NN & PTNT nói thừa, các doanh nghiệp sản xuất hóa chất lại kêu thiếu muối và Bộ Công thương tiếp tục cho nhập khẩu muối? Lý giải điều này, ông Phùng Hà- Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) cho rằng, yêu cầu chất lượng của muối dùng trong công nghiệp và y tế rất khắt khe. Thực tế, muối chất lượng cao cũng được hình thành trên cơ sở muối nông nghiệp nhưng được chế biến theo quy mô công nghiệp để cho ra sản phẩm muối ít tạp chất và độ khô đảm bảo yêu cầu. Trong khi ở Việt Nam, khí hậu mưa gió thất thường, nghề muối lại chủ yếu sản xuất thủ công nên sản lượng muối không ổn định, hạt muối làm ra thường lẫn nhiều tạp chất và không đạt được độ khô cần thiết. Vì vậy, nhiều năm nay vẫn tồn tại tình trạng muối ăn thì thừa nhưng muối chất lượng cao cho sản xuất hóa chất lại thiếu. Vì vậy, Bộ Công Thương vẫn phải cấp hạn ngạch thuế quan cho doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu muối chất lượng cao.
Theo thông lệ hàng năm, Bộ Công Thương đều tổ chức họp vào cuối năm với các bên liên quan để đánh giá tình hình trước khi quyết định cấp hạn ngạch nhập khẩu muối cho năm tiếp theo. Với dự báo nhu cầu sử dụng muối công nghiệp năm 2011 khoảng 237.000 tấn trong khi doanh nghiệp Việt Nam chỉ có thể cung cấp được 70.000-75.000 tấn cùng với sự thống nhất của Bộ NN & PTNT và Bộ Tài chính, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 45/2010/TT-BCT quy định hạn ngạch thuế quan nhập khẩu muối năm 2011 là 102.000 tấn.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp sản xuất hoá chất hiện nay đang gặp khó khăn trong việc tìm mua muối công nghiệp trong nước nên đã đề nghị Bộ Công Thương phân giao bổ sung hạn ngạch thuế quan đợt 2 để có nguyên liệu sản xuất cho những tháng tiếp theo. Thiếu nguyên liệu buộc các doanh nghiệp phải dừng các dự án đã đầu tư, gây thiệt hại cho doanh nghiệp.
Đại diện Bộ Công Thương cho hay, sẽ yêu cầu Tập đoàn Hóa chất Việt Nam sớm đẩy nhanh tiến độ dự án muối kali tại Lào, làm sao vừa có muối kali cho nông nghiệp, vừa có muối natri cholorua cho sản xuất hóa chất. Bộ Công Thương sẽ khuyến khích và tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài có ý định đầu tư sản xuất muối công nghiệp tại Việt Nam. Đồng thời, để giải quyết bài toán cung cầu ngành muối, hai bộ cần tìm được “tiếng nói chung”. Thêm nữa, Bộ NN & PTNT cần sớm triển khai các dự án xây dựng cơ sở sản xuất muối chất lượng cao.