(GLO)- Trong những năm qua, giá mì liên tục tăng cao, trong khi đây là loại cây dễ trồng, chi phí thấp, ít sâu bệnh… Điều này khiến nông dân nhiều địa phương trong tỉnh ồ ạt mở rộng diện tích trồng mì. Đằng sau hiện tượng này đang đặt ra nhiều vấn đề đáng lo ngại.
Những năm qua, diện tích phát triển quá nhanh, từ 32 ngàn ha năm 2005 lên trên 63 ngàn ha trong năm 2011, tăng gấp đôi trong vòng 6 năm và giai đoạn này diện tích mì tăng trưởng bình quân 10,61%/năm. Ngoài diện tích được mở rộng, cây mì được trồng xen canh trong các loại cây công nghiệp, hoặc trên diện tích đã phá bỏ cây lâm nghiệp khá phổ biến. Việc phát triển diện tích mì theo hình thức tự phát của người dân tại các địa phương đang gây lúng túng trong quy hoạch vùng nguyên liệu.
 |
| Nông dân tận dụng quỹ đất để trồng mì bất cứ nơi đâu. Ảnh: A.K |
Ngoài yếu tố giá cả thì nguyên nhân sâu xa của việc “bùng nổ” diện tích mì còn do tập tục sản xuất của người dân. Đó là vì cây mì không phải tốn công chăm sóc, ít sâu bệnh, dễ trồng lại có lợi nhuận trước mắt nên dẫn đến tình trạng ồ ạt trồng mì.
Diện tích cây mì tăng đột biến trong khi nhu cầu tiêu thụ của 4 nhà máy chế biến mới chỉ đáp ứng khoảng 40% sản lượng dẫn đến thừa nguyên liệu. Sản lượng còn lại được các thương lái thu mua và bán lại cho các cơ sở chế biến ở Bình Định, Đà Nẵng, Bình Dương, Đồng Nai... Nhà máy chế biến chưa gắn kết với người sản xuất xây dựng được vùng nguyên liệu và chưa có chính sách hỗ trợ nông dân. Ông Lương Trung Nghĩa-Phó Chủ tịch UBND huyện Chư Pưh nói: “Diện tích mì tăng cao trong năm 2011 dẫn đến giá cả không ổn định. Vì vậy cần phải quy hoạch ổn định diện tích hàng năm nhằm giảm tình trạng người nông dân bị ép giá khi vào mùa”.
Thị trường tiêu thụ mì còn bấp bênh, quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc (chiếm trên 90% sản lượng xuất khẩu) nên giá cả thiếu ổn định, được mùa mất giá và ngược lại. Tại Hội nghị phát triển sản xuất cây mì được tổ chức tại Gia Lai vừa qua, ông Bùi Bá Bổng-Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT cho biết: Bộ Nông nghiệp và PTNT đang cử một phái đoàn sang Hàn Quốc đàm phán để tăng sản lượng xuất khẩu sang thị trường khó tính này nhằm giảm bớt sự phụ thuộc quá lớn của Trung Quốc.
Khác với những địa phương khác, cây mì ở Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng được trồng chủ yếu trên đất đồi dốc nên dễ gây xói mòn. Theo nghiên cứu, việc mở rộng diện tích mì, trong khi theo phương thức quảng canh sẽ là tác nhân gây nên tình trạng sa mạc, xói mòn, lũ lụt cục bộ ảnh hưởng đến môi trường sinh thái. Kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ sau 3-4 năm trồng mì liên tiếp trên một vùng đất thì loại cây này cũng cằn cỗi dần và khó phát triển. Các loại cây khác cũng không thể sống được trên khu vực đất đã trồng mì lâu năm.
Đáng chú ý là diện tích mì phát triển quá nhanh đã làm phá vỡ quy hoạch cây trồng, khiến đất đai thoái hóa, bạc màu, xâm lấn diện tích rừng phòng hộ. Cũng theo ông Bùi Bá Bổng, các địa phương nên có quy hoạch diện tích trồng phù hợp, hạn chế trồng tràn lan dẫn đến nguồn cung quá lớn, làm cho giá cả mất ổn định; đồng thời nên tìm kiếm đưa những cây giống có hiệu quả, năng suất cao, giống sạch bệnh vào sản xuất.
Thời gian gần đây, Sở Nông nghiệp và PTNT đã đưa ra nhiều giải pháp để ngăn chặn việc phát triển ồ ạt diện tích mì. Theo đó, các địa phương cần hạn chế tối đa việc mở rộng diện tích, nghiêm cấm người dân trồng mì tự phát trên các khu vực đã quy hoạch cho các loại cây trồng khác. Các vùng ngoài quy hoạch thì chuyển đổi sang trồng các cây nguyên liệu khác. Đẩy mạnh công tác khuyến nông, hướng dẫn nông dân áp dụng kỹ thuật canh tác mì bền vững và đạt hiệu quả cao. Ưu tiên phân vùng nguyên liệu và tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở chế biến có công nghệ tiên tiến thu mua nguyên liệu chế biến các sản phẩm có giá trị cao như: tinh bột, cồn, thức ăn gia súc... hạn chế tối đa việc xuất khẩu nguyên liệu thô. UBND tỉnh đã quy hoạch diện tích mì đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020 ổn định ở mức 50 ngàn ha.
Anh Khoa-Quang Tấn
