Kỳ diệu chiêng tre

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Với người Ê Đê, ngoài chiêng đồng thì chiêng tre có một vị trí đặc biệt trong đời sống văn hóa của cộng đồng. Thanh âm của nó là tiếng lòng hướng đến thần linh cùng mong ước, nỗi niềm của đồng bào giữa núi non hùng vĩ.

Mặt trời khuất dần sau núi, giữa rặng tre rì rào, đôi bàn tay khéo léo của những đứa trẻ buôn M’Duk (phường Ea Tam, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đak Lak) nhịp nhàng với dàn ching kram tạo nên âm thanh rền chắc, dồn dập, rộn ràng.

 

Chiêng tre được đánh trong các nghi lễ truyền thống của buôn làng Ê Đê. Ảnh: D.Y.T
Chiêng tre được đánh trong các nghi lễ truyền thống của buôn làng Ê Đê. Ảnh: D.Y.T

Khi buôn làng chưa có chiêng đồng, người Ê Đê đã biết chế tác chiêng tre (ching kram). Đây là một sản phẩm âm nhạc độc đáo của riêng dân tộc Ê Đê. Bộ ching kram thường có 5, 7, 9 chiếc hợp lại hoặc có khi 19 chiếc. Trong dân gian lưu truyền truyền thuyết về ching kram: Ngày xưa, ở một buôn làng Ê Đê có chàng trai tên Đam San có sức khỏe phi thường.

Hàng ngày, chàng cùng trai tráng trong buôn lên rừng săn thú, hái hoa quả, phát rẫy trồng bắp, lúa. Năm ấy, buôn làng Ê Đê được mùa, họ tổ chức ăn mừng lúa mới suốt 3 ngày đêm. Ngày cuối cùng tiệc mừng đang vui, bỗng đàn thú dữ kéo về phá hoại, dân làng phải rủ nhau bỏ trốn, chỉ một mình chàng Đam San ở lại chiến đấu. Sau khi đánh bại đàn thú dữ, chàng vượt rừng về buôn làng, đi qua 3 con suối thấy 2 mẹ con nhà voi bị sa xuống đầm lầy. Chàng nhổ những cây gỗ lớn thả xuống làm đường cho mẹ con voi bước lên. Trả ơn cứu mạng, voi mẹ lấy 7 thanh đá dài màu xanh rất đẹp tặng cho Đam San. Chàng cầm lấy rồi cúi đầu từ biệt lên đường về, khi đến mé rừng trời tối sầm, bất ngờ 7 thanh đá trên tay sáng rực soi lối cho chàng đi.

Về đến buôn làng, khung cảnh hoang tàn cô quạnh, chàng lặng lẽ về nhà, khi đến sân vô tình đánh rơi 1 thanh đá và phát ra một âm thanh khiến chàng khoan khoái, khỏe mạnh. Chàng đặt xuống đất và lấy viên sỏi gõ nhẹ vào từng thanh đá, tạo thành một bản nhạc du dương, trầm bổng, ngân nga vang xa. Một lúc sau, dân làng kéo đến vây quanh chàng và say sưa nghe thứ âm thanh kỳ thú này. Họ vui chơi 7 ngày 7 đêm. Về sau, con cháu người Ê Đê không tìm thấy những thanh đá ấy, họ bèn cắt 7 thanh tre dài ngắn khác nhau để đánh trong nghi lễ truyền thống của buôn làng và gọi là ching kram (chiêng tre).

Vì thế, chiêng tre rất gần gũi và có một vị trí đặc biệt trong đời sống văn hóa của cộng đồng Ê Đê bởi sự đơn giản trong diễn tấu và vật liệu dễ kiếm tìm. Đây là một sáng tạo nghệ thuật trong kho tàng nhạc cụ của người Ê Đê.

Theo nghệ nhân Y Hiu Niê Kđăm (phường Ea Tam), chế tác được một bộ ching kram rất kỳ công. Tre được chặt về phơi khoảng 2 tháng. Độ dài mỗi ống tre khoảng 29-45 cm. Các ống tre được bịt kín một đầu giữ nguyên mắt, đầu còn lại gọt giũa để tạo âm thanh. Đi theo mỗi ống tre là một thanh tre già.

Khi diễn tấu, người đánh kẹp ống tre vào 2 mặt đùi, đặt thanh tre già nằm ngay phía trên miệng ống, một đầu kê trên đùi một đầu đỡ bằng lòng bàn tay trái. Tay phải cầm khúc cây làm dùi gõ vào giữa thanh tre. Mỗi chiếc ching kram có âm sắc, giai điệu với cung bậc riêng, khi tất cả cùng vang lên sẽ tạo nên một dàn hợp xướng. Hầu hết những người đánh chiêng đồng giỏi đều biết đánh và biểu diễn thuần thục chiêng tre. Để chỉnh chiêng tre, nghệ nhân phải có một đôi tai thẩm âm thật tốt và đôi tay khéo léo. Tùy theo độ lệch của âm cao hay thấp mà nghệ nhân cắt ngắn hay gọt bớt miệng ống.

Ông Y Siu Bya-Trưởng buôn M’Duk, chia sẻ: Chiêng tre là món quà mà núi rừng Tây Nguyên ban tặng cho đồng bào Ê Đê nơi đây. Với nhịp điệu vui tươi rộn ràng, tiếng ching kram không chỉ đơn thuần để thư giãn, giải trí sau những giờ lao động mệt mỏi mà đó còn là âm thanh kỳ diệu, linh thiêng kết nối tâm hồn con người với thần linh. Âm thanh của chiêng tre khiến người nghe bị mê hoặc, muốn đắm mình vào những giai điệu của nứa tre, quên đi những bộn bề của cuộc sống.

Dạ Yến Thảo

Có thể bạn quan tâm

Tháng 3 về Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh

Tháng 3 về Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh

(GLO)- Nhân chuyến thăm, tặng quà cho hộ nghèo của làng Kon Brung (xã Ayun, huyện Mang Yang) vào ngày 22-3, đoàn công tác của Báo Gia Lai đã có dịp khám phá vẻ đẹp nên thơ mà hùng vỹ của Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh-nơi có đỉnh núi được mệnh danh là “nóc nhà của Gia Lai”.