Thêm những hiểu biết về cuộc đời họa sĩ Xu Man

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Thêm những hiểu biết về cuộc đời họa sĩ Xu Man ảnh 1
 

Ở Gia Lai có hai người Bahnar nổi tiếng cùng được hai nhà văn quân đội vinh danh ngay từ khi các ông còn sống. Đó là Anh hùng Núp trong Đất nước đứng lên của Nguyên Ngọc và họa sĩ Xu Man trong Cuộc đời nghệ sĩ Xu Man của Trung Trung Đỉnh.

Cuốn sách thứ nhất, kể từ khi ra đời đến nay đã hơn nửa thế kỷ vẫn luôn được những người yêu mến cao nguyên trân trọng, như họ đã và đang trân trọng cụ Núp. Cuốn sách thứ hai, ra đời muộn hơn và nó đã thực sự giúp độc giả biết rằng, chúng ta có một họa sĩ tài danh, sống cuộc đời trầm lặng nơi núi rừng xa xôi- Xu Man.

Nhà văn Trung Trung Đỉnh kể rằng, cho đến sau năm 1975, ông mới bắt đầu biết, quen rồi thân thiết với họa sĩ Xu Man. Theo ông, Xu Man là người giản dị và kham khổ. “Mới gặp lần đầu, không ai nghĩ ông là họa sĩ. Bởi vì, ngay từ đôi tay vụng về của ông đưa ra bắt, cũng đã toát lên cái vẻ nhọc nhằn của người quen lao động nặng”.

Xu Man là người Bahnar, từ thân phận nô lệ nhờ đi theo cách mạng mà trưởng thành. Hình ảnh cậu bé Siêu Dơng (Xu Man thời thơ ấu) cầm khúc củi đuổi chó để đám bạn bè cùng trang lứa nhặt xương rồi chia nhau ăn dưới gầm sàn nhà Chánh tổng H’Ngới gây nhiều thương cảm trong lòng bạn đọc nhỏ tuổi. Sau khi gia đình trở thành món hàng trao đổi giữa những kẻ giàu có, quyền lực, Dơng cùng cha mẹ trở thành nô lệ cho Tri phủ Môr, chủ làng Bông. Rất nhiều đau đớn đã xảy ra với mọi người trong giai đoạn tăm tối ấy. Siêu Dơng lớn lên, đi tìm cho mình hạnh phúc nhưng cuộc đời một người nô lệ dù là cường tráng, tài hoa đã không giúp anh có được điều đó. Và, nếu như không có sự giải phóng của Việt Minh, cuộc đời lam lũ đầy phẫn uất của Dơng cùng những người trong gia đình, quê hương anh chẳng biết sẽ trôi về đâu. 1954, Siêu Dơng đi bộ đội. “Tiếng cồng chiêng tiễn Siêu Dơng lên đường vui như ngày hội. Từ đây, cuộc đời anh chuyển sang một bước ngoặt mới…”.

Nhiệm vụ đầu tiên Siêu Dơng được cách mạng giao cho “là dắt ba con bò từ làng Bông xuống An Khê cho bộ đội liên hoan mừng chiến thắng”. Sau đó, là chuỗi ngày rèn luyện trước khi tập kết ra miền Bắc. Năm 1955 ông được kết nạp Đảng rồi lần lượt qua Trường Văn hóa Dân tộc Trung ương học chữ, học Trung cấp và Cao đẳng Mỹ thuật. Năm 1960, Siêu Dơng được lệnh trở về miền Nam. Trong thời điểm ấy, một sự kiện đã gây ảnh hưởng lớn đến lối sống sau nay của họa sĩ Xu Man, đó là việc ông được gặp Bác Hồ. Người đã xem tác phẩm và khuyên ông ráng giữ lấy cái “gốc” Tây Nguyên của mình. Trong truyện của Trung Trung Đỉnh có một câu nói mà sinh thời họa sĩ Xu Man vẫn thường nhắc lại, là lời Bác khuyên ông: “Chú cố gắng vẽ thật tốt, đừng ham lãnh đạo”. Xu Man đã sống đúng như lời Bác dặn, điều đó không chỉ có ở tác phẩm văn học này mà hơn thế, tất cả những người biết ông đều thừa nhận.

Xu Man về Nam lao vào công việc để quên đi sự mất mát trong hạnh phúc riêng tư. Được cấp trên cho phép, ông xây dựng gia đình mới. Rồi sau đó, vì lý do sức khỏe, năm 1974, ông lại ra Bắc vừa là để chữa bệnh, cũng là để hoàn thành bậc học cao đẳng. Xu Man không đòi hỏi bất cứ một đặc quyền nào khi trở thành cán bộ văn hóa địa phương. Ông lặng lẽ làm công việc của một người ăn lương và tranh thủ vẽ. Ông vẽ nhiều nhưng tuyệt nhiên không giữ lại làm của riêng cho mình một tác phẩm nào. Tranh của Xu Man có trong Bảo tàng Mỹ thuật và lưu lạc ở nhiều nơi; bạn bè cũng từng tổ chức cho ông một triển lãm cá nhân. Với ông, hình như điều đó không phải là việc quan trọng lắm. Xu Man về hưu, lại tiếp tục làm rẫy và tranh thủ vẽ. Bởi đó là hai công việc mà theo ông, không được làm thì sẽ “chết ngay”.

Cuốn sách chỉ nhỉnh hơn trăm trang của nhà văn Trung Trung Đỉnh dừng lại ở đấy. Ở những dòng cuối cùng viết hồi tháng 3-1988, ông tin rằng họa sĩ Xu Man “vẫn đang viết tiếp những trang mới cho cuộc đời mình”. Tiếc rằng, khi cuốn sách này được tái bản lần thứ hai (7-2009 với gần 21.500 bản), Xu Man mất đã mấy năm rồi. Ông lặng lẽ ra đi như một người Bahnar bình dị, trước khi kịp để lại tất cả những tác phẩm của mình cho mọi người. Nhà văn Trung Trung Đỉnh có đưa ra một cách giải thích rằng, tên ông- Xu Man- chính là do họa sĩ tự nghĩ ra và đặt cho mình mà có. Tính chính xác đến đâu chưa thấy ai phản hồi, nhưng hẳn sẽ không ai băn khoăn khi biết cái tên ấy bắt nguồn từ những suy nghĩ chân mộc của một con người muốn “suốt đời theo cách mạng, xung phong cho nhiệm vụ cách mạng” được ông viết tắt mà thành.

Cuộc đời nghệ sĩ Xu Man là một tác phẩm gây được thiện cảm không chỉ đối với bạn đọc nhỏ tuổi, đặc biệt là thiếu nhi các dân tộc thiểu số mà còn là một bản lí lịch mang tính nghệ thuật của họa sĩ Xu Man, giúp những người lớn tuổi thêm yêu mến ông.

Nguyễn Quang Tuệ

Có thể bạn quan tâm

35 năm truyền khắc thơ Hàn Mặc Tử

35 năm truyền khắc thơ Hàn Mặc Tử

Giữa đồi Ghềnh Ráng hoang vu, có một người đàn ông tuổi ngoài ngũ tuần, ngày đêm cần mẫn viết thơ Hàn Mặc Tử lên phiến gỗ và giấy bản bằng bút lửa. Ông làm không vì nặng gánh mưu sinh, mà muốn lưu giữ di bản và truyền bá rộng rãi thơ Hàn Mặc Tử đến người yêu thơ trong và ngoài nước. Khát vọng lớn nhất của ông là lưu giữ di bản và truyền bá thơ Hàn Mặc Tử đến thế hệ trẻ Việt Nam và bầu bạn thế giới. Ông là Trương Dzũ Kha - người nghệ sĩ truyền khắc thơ Hàn Mặc Tử quên cả thân mình.
Người "giữ hồn" Tây Nguyên

Người "giữ hồn" Tây Nguyên

(GLO)- Với mong muốn lưu giữ nét văn hóa Tây Nguyên cho thế hệ sau, anh Nguyễn Văn Hưng (46 tuổi, thôn 6, thị trấn Chư Prông, huyện Chư Prông) đã đến nhiều nơi để sưu tầm hàng chục ngàn hiện vật, cổ vật quý hiếm của hầu hết các dân tộc trên địa bàn Tây Nguyên về lưu giữ và trưng bày tại nhà mình. Việc làm có ý nghĩa này của anh được ngành Văn hóa tỉnh khuyến khích và đánh giá cao.
Thăm nhà của Đại tướng…

Thăm nhà của Đại tướng…

(GLO)- Cách đây 60 năm (ngày 7-5-1954), Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ đã ghi một dấu son sáng chói trong công cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta. Trong khoảng không gian và thời gian này, trong lòng của rất nhiều người con đất Việt, rưng rưng những xúc cảm nuối tiếc khi nhớ đến Đại tướng Võ Nguyên Giáp-vị tướng của nhân dân.
Họa sĩ Phan Hải Bằng: Duyên nợ với giấy

Họa sĩ Phan Hải Bằng: Duyên nợ với giấy

Tự nhận mình là “khùng” khi cứ suốt ngày lọ mọ với giấy, sau 11 năm đeo đuổi giấy như một cái nợ, họa sĩ Phan Hải Bằng, giảng viên Bộ môn Đồ họa, Trường đại học Nghệ thuật (Đại học Huế) đã làm nên những loại giấy và những tác phẩm tranh bằng giấy mộc mạc mà cuốn hút đến ngỡ ngàng...
Hành trình... linh chi

Hành trình... linh chi

Trồng nấm ăn đã khó, trồng được nấm linh chi để chữa bệnh hiểm nghèo càng khó hơn. Thế mà, ở Quảng Ngãi có một nông dân duy nhất đã kiên trì học và trồng được loại nấm này. Anh là Lê Giang Phong ở xã Đức Nhuận, Mộ Đức.
Nghệ nhân Y Thim với việc bảo tồn văn hóa Tây Nguyên

Nghệ nhân Y Thim với việc bảo tồn văn hóa Tây Nguyên

Văn hóa truyền thống ở Tây Nguyên nếu không được bảo tồn một cách tích cực thì sẽ mất dần trong đời sống tinh thần của thế hệ trẻ hôm nay và sẽ thay vào đó những thứ văn hóa ngoại lai. Nghệ nhân Y Thim ở Buôn Yă- Đak Lak mở đầu câu chuyện về việc bảo tồn...
“Giúp người nghèo khó là hạnh phúc của mình”

“Giúp người nghèo khó là hạnh phúc của mình”

“Trên đời này còn nhiều người nghèo khó lắm. Mình may mắn có được cuộc sống khá giả, vì vậy phải quan tâm chia sẻ tới những người nghèo. Giúp người nghèo khó là hạnh phúc của mình”- đó là tâm sự của bà Lâm Thị Liễu- Chủ tiệm vàng Mỹ Oanh (thị xã An Khê, Gia Lai).
Mong muốn được cống hiến

Mong muốn được cống hiến

Bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ Vật lý ở tuổi 36, anh Nguyễn Văn Long-giảng viên Khoa Khoa học Tự nhiên, Trường Cao đẳng Sư phạm tỉnh đã trở thành Tiến sĩ Vật lý đầu tiên, tiến sĩ trẻ nhất ở tỉnh ta.
“Làm từ thiện rất cần một tấm lòng”

“Làm từ thiện rất cần một tấm lòng”

Đã gặp và đi với chị không ít lần trong các hoạt động cứu trợ, từ thiện, đã tưởng người phụ nữ nhỏ nhắn này rất đỗi thân quen rồi, ấy thế mà có dịp ngồi lại trò chuyện, tôi lại ngỡ ngàng...
Chủ tịch Hội “khét mùi thuốc lá”

Chủ tịch Hội “khét mùi thuốc lá”

Bằng ý chí lao động phi thường, Nguyễn Đình Khánh - Thôn 3 xã Chư Gu (Krông Pa) đã tạo dựng nên cơ nghiệp trị giá tiền tỉ. Nhưng điều quan trọng hơn là người cán bộ Hội Nông dân này với uy tín của mình đã xốc dậy một phong trào sản xuất giỏi, xây dựng hội vững mạnh…
Nghệ sỹ và cây đàn “tán gái”

Nghệ sỹ và cây đàn “tán gái”

Bật dây dạo một nét nhạc, nghệ sỹ ưu tú Thảo Giang cầm cây đàn xù xì khoái tra cười rồi hỏi tôi: “Có giống lời người thổ lộ tình cảm không? Nó là cây đàn tán gái đó”. Tôi chưa thể hiểu được lời anh nói. Có lẽ vì tiếng đàn nỉ  non, réo rắt như lời thủ thỉ, tâm tình của trai gái lúc mới yêu nhau?
Một phụ nữ Jrai vượt lên chính mình

Một phụ nữ Jrai vượt lên chính mình

Chị mừng vui khi thấy số lượng chiêng ché tăng nhanh, những phong tục truyền thống tốt đẹp được khơi dậy. Yêu văn hóa của dân tộc mình, chị cũng mong những hủ tục sẽ bớt dần rồi được xóa bỏ vĩnh viễn để mọi người, nhất là những người phụ nữ Jrai, sẽ có một cuộc sống văn minh, tốt đẹp.
Người cộng sản kiên trung

Người cộng sản kiên trung

Tôi biết anh Năm Vinh (tên thật là Võ Trung Thành, còn có bí danh khác là Lê Tâm, Lê Trung, Bă Mônh) từ năm 1952. Mặc dù anh ở khu 1 (Kbang) còn tôi hoạt động ở khu 5 (Đức Cơ), chỉ thỉnh thoảng về họp hoặc anh lên dinh điền công tác mới gặp nhưng chúng tôi rất hiểu nhau.