(GLO)- Trong cộng đồng Ê Đê truyền thống, đan gùi và rèn là nghề của đàn ông, còn dệt thổ cẩm là nghề chỉ dành riêng cho phụ nữ. Thế nhưng, có 2 chàng trai người Ê Đê ở Đak Lak lại khiến nhiều người bất ngờ bởi không chỉ biết dệt mà còn dệt thành thạo nhiều hoa văn độc đáo.
Như bao đứa trẻ Ê Đê khác, Y Dhông Buôn Yă (24 tuổi, trú tại buôn Ky, phường Thành Nhất, TP. Buôn Ma Thuột) lớn lên cùng những đêm kể khan trong ngôi nhà dài, được nghe tiếng giã gạo, xem các chàng trai cô gái trong bộ trang phục truyền thống nắm tay nhau nhảy múa bên bếp lửa bập bùng. Y Dhông cũng yêu hoa văn rực rỡ nhiều màu sắc trên từng chiếc khăn hay tấm chăn thổ cẩm truyền thống. Trong khi các bạn cùng trang lứa đi bắn nỏ, bẫy chim thì Y Dhông lại lân la xem các mí, các chị dệt bên khung cửi. Nhưng khi Y Dhông nói ra nguyện vọng muốn học cách dệt vải thì liền bị gia đình phản đối, bởi trong cộng đồng Ê Đê từ trước tới nay không có chuyện đàn ông đi học dệt. Xin học cũng không ai dạy, Y Dhông âm thầm quan sát cách kéo chỉ, dệt hoa văn rồi lén mẹ mua chỉ về tự mày mò dệt.
 |
| Y Dhông ngồi dệt bên khung cửi. Ảnh: D.Y.T |
Mẹ của Y Dhông, bà H’Duyên là người luôn ủng hộ thế hệ trẻ lưu giữ giá trị truyền thống nhưng cũng phản đối con trai học dệt. Chỉ đến khi nhìn thấy sản phẩm của con mình, bà mới miễn cưỡng đồng tình.
Đến nay, Y Dhông không chỉ dệt đẹp mà còn biết dệt nhiều hoa văn độc đáo của người Ê Đê. Hầu như hoa văn nào Y Dhông cũng đều dệt được. Những lần đi đến các buôn làng vùng sâu, vùng xa, thấy ai dệt thổ cẩm có họa tiết lạ là Y Dhông liền ngắm nghía thật kỹ hoặc mượn về dệt theo cho bằng được. Chính vì vậy, chàng trai trẻ luôn được chọn tham gia các hội thi dệt thổ cẩm. Y Dhông chia sẻ: “Những dịp được tham gia các hội thi, mình được gặp gỡ nhiều người, được học hỏi kinh nghiệm và thấy bản thân cần cố gắng nhiều hơn nữa”. Tình yêu kỳ lạ với thổ cẩm của chàng trai Ê Đê này đang tạo thêm sức lan tỏa đến thế hệ trẻ trong cộng đồng về những nỗ lực bảo tồn, gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.
Khác với Y Dhông, em Y Dhăm Hmok (14 tuổi, trú tại buôn Huê, xã Ea Kao, TP. Buôn Ma Thuột) được mẹ và bác tận tình hướng dẫn dệt từng họa tiết, hoa văn thổ cẩm khi biết em có đam mê với nghề truyền thống. Được sống trong sắc màu thổ cẩm của dân tộc mình ngay từ nhỏ nên những sắc màu rực rỡ đã cuốn hút em đến với khung cửi. Theo lời kể của Y Dhăm, gia đình có sẵn khung dệt, mỗi lần mẹ và bác dệt, em lại say sưa ngồi xem. Lên 10 tuổi, em đã biết dệt. Ngoài thời gian học ở trường và phụ giúp bố mẹ việc nhà, Y Dhăm lại miệt mài bên khung cửi tỉ mỉ dệt từng đường chỉ để làm nên bộ khố áo, tấm chăn hay khăn, túi… với các hoa văn truyền thống. Tại Ngày hội Văn hóa-Thể thao các dân tộc thiểu số TP. Buôn Ma Thuột được tổ chức tháng 3 vừa qua, Y Dhăm đã đạt giải nhì trong cuộc thi dệt thổ cẩm.
 |
| 10 tuổi, Y Dhăm Hmok đã có 4 năm theo nghề dệt thổ cẩm. Ảnh: D.Y.T |
Y Dhăm cho biết: Nghề này đòi hỏi sự kiên trì, đôi tay khéo léo, sự sáng tạo. Khó nhất là công đoạn tạo hoa văn. “Hồi đó, theo lời chỉ dạy của mẹ, em cũng chỉ biết dệt tấm thổ cẩm bình thường nhưng chưa biết cách phối màu và dệt các hoa văn. Sau này, học hỏi nhiều, em đã dệt được những tấm thổ cẩm đẹp mắt”-vừa nói, Y Dhăm vừa luôn tay dệt, chỉ một lát đã thấy thấp thoáng những hoa văn đặc sắc trên tấm thổ cẩm.
Theo ông Y Kô Niê-Phó Trưởng phòng Quản lý Văn hóa (Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Đak Lak), thổ cẩm không đơn thuần là tấm vải bình thường mà ẩn chứa cả tâm hồn của con người Ê Đê, mỗi sản phẩm làm ra thể hiện sự tài hoa của người dệt. Trong thời kinh tế thị trường, việc bảo tồn và phát huy nghề dệt thổ cẩm truyền thống không chỉ góp phần gìn giữ văn hóa dân tộc mà còn có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế địa phương. Chính vì vậy, thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục có kế hoạch bảo tồn, phát huy nghề dệt thổ cẩm, khuyến khích nhiều người dân cùng tham gia để tạo ra những sản phẩm du lịch đặc sắc.
Dạ Yến Thảo
