Ký ức về Cách mạng Tháng Tám của cán bộ tiền khởi nghĩa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Năm nay đã 86 tuổi nhưng ông Nay Pum-cán bộ tiền khởi nghĩa-vẫn còn khá minh mẫn. Trong căn nhà nhỏ ở phường Sông Bờ (thị xã Ayun Pa, Gia Lai), ông bồi hồi kể lại cho tôi nghe về những ngày tháng lịch sử hào hùng cách đây đúng 73 năm.
Đầu năm 1945, Nay Pum (tên thường gọi bây giờ là Ama Lam) đang là học sinh trường tỉnh ở Pleiku. Được gần gũi với những trí thức yêu nước, đặc biệt là người bạn học lớn tuổi Siu Pui (Ama Thương)-lúc đó đã tham gia cách mạng, Nay Pum đã sớm giác ngộ và đi theo cách mạng. Từ tháng 6-1945, Nay Pum là chiến sĩ Tiểu đoàn Nơ Trang Lơng, trực thuộc Trung đoàn 48, bao gồm con em các dân tộc Tây Nguyên được tập hợp lại để đấu tranh du kích vũ trang hậu thuẫn cho phong trào của nhân dân chống lại thực dân, phát xít. Địa bàn hoạt động của Nay Pum lúc đó ở quê nhà-Plei Kly, xã Phú Nhơn (thị trấn Nhơn Hòa, huyện Chư Pưh ngày nay).
   Phó Bí thư Tỉnh ủy Châu Ngọc Tuấn đến thăm ông Nay Pum.      Ảnh: Đ.P
Phó Bí thư Tỉnh ủy Châu Ngọc Tuấn đến thăm ông Nay Pum. Ảnh: Đ.P
Ông Ama Lam nhớ lại, chớp thời cơ Nhật đầu hàng quân đồng minh, Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) và lãnh tụ Hồ Chí Minh đã phát lệnh tổng khởi nghĩa trên toàn quốc. Trong khí thế cách mạng ngút trời, từ ngày 14 đến 18-8-1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Mặt trận Việt Minh, tại các tỉnh miền Bắc, một số tỉnh miền Trung và miền Nam, nhân dân đã nổi dậy cướp chính quyền thành công. Ngày 19-8, hai mươi vạn nhân dân TP. Hà Nội dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Xứ ủy Bắc Kỳ đã tiến hành tổng khởi nghĩa dưới hình thức biểu tình quần chúng có vũ trang giành chính quyền thắng lợi. Cùng thời gian, thông tin khởi nghĩa ở các tỉnh cận kề như: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định giành thắng lợi càng cổ vũ mạnh mẽ, thúc đẩy phong trào cách mạng ở Gia Lai lên cao.
Ở Gia Lai lúc này, bộ máy cai trị của địch hoang mang cực độ. Lực lượng quân đội Nhật, bọn hiến binh đóng ở Pleiku, An Khê, Cheo Reo, Plei Kly và các đồn binh lần lượt rút về Quy Nhơn chờ quân đồng minh giải giáp. Lính bảo an không còn ủng hộ chính quyền thân Nhật, đã dần dần ngả về phía cách mạng, đồng tình và ủng hộ các hoạt động của quần chúng và thanh niên yêu nước. Chớp thời cơ đó, sáng 20-8, Đoàn Thanh niên An Khê kêu gọi quần chúng đứng lên khởi nghĩa, tuyên bố xóa bỏ chính quyền tay sai, thành lập chính quyền cách mạng. Chính quyền cách mạng lâm thời huyện An Khê được thành lập do ông Trần Sanh làm chủ tịch… Đây là địa phương đầu tiên trong tỉnh Gia Lai, lực lượng khởi nghĩa đứng lên giành chính quyền về tay nhân dân. Sáng 22-8, đoàn quân khởi nghĩa của An Khê có lực lượng vũ trang tự vệ tiến lên thị xã Pleiku phối hợp với Đoàn Thanh niên Gia Lai khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh lỵ.
Ông Ama Lam kể, chiều 22-8, nhận được điện của Việt Minh tỉnh Bình Định với nội dung: “Bảo Đại chấp nhận thoái vị, Việt Minh giành chính quyền, yêu cầu thanh niên Gia Lai tổ chức biểu tình ủng hộ Việt Minh”, Đoàn Thanh niên Gia Lai lập tức hành động, yêu cầu tên tỉnh trưởng Bửu Phu ký lệnh trưng dụng xe ô tô đưa cán bộ thanh niên đến các công sở trong tỉnh và các đồn điền, vùng nông thôn phụ cận tuyên truyền, huy động quần chúng vũ trang biểu tình giành chính quyền. Tổ chức thanh niên phân công các đồng chí đến các đồn điền, địa phương thông báo tin Nhật đầu hàng, Bảo Đại thoái vị, Việt Minh giành chính quyền và huy động công nhân, nông dân, thanh niên, đồng bào dân tộc về thị xã Pleiku để mít tinh, biểu tình giành thắng lợi.
Nhận được tin vui, suốt đêm 22-8, các địa phương trong tỉnh gần như không ngủ. “Chúng tôi hơn trăm người trong Đoàn Thanh niên và phụ nữ, quần chúng ở Plei Kly thức suốt đêm để lo may cờ đỏ sao vàng, dán cờ đuôi nheo bằng giấy và khẩu hiệu: “Toàn dân đứng lên đấu tranh khởi nghĩa giành chính quyền, giành độc lập tự do”. Tôi và các chiến sĩ Tiểu đoàn Nơ Trang Lơng chịu trách nhiệm vũ trang bảo vệ và phối hợp với Ban Chấp hành Thanh niên tổ chức trang bị gậy gộc, dao mác, cuốc xẻng cho đàn ông đi biểu tình. Nhiều người chuẩn bị thêm dây dừa để khi bắt được kẻ địch chống đối thì trói lại. Chừng 4 giờ sáng 23-8, hơn trăm thanh niên, phụ nữ, công nhân và quần chúng cách mạng ở xã Phú Nhơn tập hợp ở suối Djiek bắt đầu xuất phát, khí thế rợp trời, giương cao cờ đỏ sao vàng tiến về thị xã Pleiku”-ông Ama Lam nhớ lại.  
Sáng 23-8, gần một vạn quần chúng gồm công nhân đồn điền, nông dân người Kinh và đồng bào các dân tộc thiểu số, cùng các tầng lớp nhân dân thị xã đã tập trung mít tinh tại Tòa khâm sứ. Sau đó, lực lượng quần chúng chia thành hai cánh tuần hành qua các phố chính trong thị xã. “Chúng tôi vừa đi vừa hô vang các khẩu hiệu: “Đả đảo Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim”, “Việt Nam hoàn toàn độc lập”, “Ủng hộ Mặt trận Việt Minh”-ông Ama Lam  kể… Bọn tay sai trong bộ máy bù nhìn của chính quyền địch bỏ trốn để trụ sở trống không hoặc run rẩy đầu hàng lực lượng cách mạng.
Đúng 10 giờ sáng 23-8, gần một vạn người tập trung về sân vận động thị xã Pleiku dự cuộc mít tinh dưới rừng cờ đỏ sao vàng. Từ trong biển người, ông Ama Lam xúc động chứng kiến ông Trần Ngọc Vỹ đứng trên bục cao đại diện lực lượng quần chúng khởi nghĩa dõng dạc tuyên bố xóa bỏ hoàn toàn bộ máy chính quyền cũ, thành lập chính quyền cách mạng, kêu gọi nhân dân các dân tộc trong tỉnh triệt để thi hành các chủ trương, chính sách đoàn kết dân tộc của Mặt trận Việt Minh, ủng hộ Ủy ban Dân tộc Giải phóng do Cụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch…
Buổi lễ kết thúc, dòng người chia nhỏ ra các nhóm đi tuần hành và kéo về các địa phương vùng nông thôn, các đồn điền để lập ra chính quyền mới. Ông Ama Lam là chiến sĩ Tiểu đoàn Nơ Trang Lơng phối hợp với Đoàn Thanh niên xã Phú Nhơn cướp chính quyền thành công ở xã Phú Nhơn. Sau khi thành lập chính quyền cách mạng xã này, ông Ama Lam tiếp tục là chiến sĩ vũ trang Tiểu đoàn Nơ Trang Lơng.
Đêm 23-8-1945, Hội nghị đại biểu các lực lượng khởi nghĩa tại Dinh Quản đạo đã nhất trí thông qua danh sách Ủy ban Cách mạng lâm thời tỉnh Gia Lai gồm 5 thành viên với đủ các thành phần đại diện do ông Trần Ngọc Vỹ làm Chủ tịch.
Chỉ trong vòng hơn 1 tuần lễ, từ huyện An Khê, thị xã Pleiku, quần chúng nhân dân đã đồng loạt khởi nghĩa giành thắng lợi trên toàn tỉnh. Chính quyền của thực dân phong kiến bị xóa bỏ hoàn toàn, chính quyền cách mạng bước đầu được thiết lập trong toàn tỉnh.
Cuộc nổi dậy giành chính quyền của nhân dân các dân tộc Gia Lai là mốc son chói lọi có ý nghĩa lịch sử to lớn đối với phong trào cách mạng ở địa phương, góp phần vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám trên cả nước. Nhân dân các dân tộc Gia Lai từ cuộc đời nô lệ tăm tối, tủi nhục trong xã hội thực dân phong kiến đã đứng lên làm cách mạng giành chính quyền, trở thành người dân của một đất nước độc lập, tự do. 
Đức Phương

Có thể bạn quan tâm

Về làng tương gần 200 năm danh tiếng

Về làng tương gần 200 năm danh tiếng

Làng nghề truyền thống tương nếp Úc Kỳ, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên đã có truyền thống gần 200 năm, tạo ra loại tương trứ danh, là một trong 10 đặc sản của tỉnh Thái Nguyên. Nghề tương đã mang lại cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây.
Khốc liệt cuộc chiến giữ rừng - kỳ 3: Có thực mới vực được đạo

Khốc liệt cuộc chiến giữ rừng - kỳ 3: Có thực mới vực được đạo

Mổ xẻ nguyên nhân người giữ rừng bỏ việc, các ngành chức năng đều nhận thấy cốt lõi bởi trách nhiệm cao nhưng đồng lương bèo bọt. Có trường hợp xin từ chức, xuống chức mặc dù chưa tới tuổi nghỉ hưu. Trong khi, nguồn tuyển không có dù chủ rừng đã hạ tiêu chuẩn, chỉ cần tốt nghiệp THPT.
Khởi sắc kinh tế rừng xanh - Bài 2: Từ tri thức bản địa 'đẻ' ra tiền

Khởi sắc kinh tế rừng xanh - Bài 2: Từ tri thức bản địa 'đẻ' ra tiền

Các nhà khoa học đánh giá, kiến thức bản địa và sản vật dưới tán rừng là tiềm năng lớn, giúp dọc dài dãy Trường Sơn phát triển nếu như được phát huy. Và người trẻ ngày nay lên với các cánh rừng cũng đến với kiến thức bản địa một cách thích thú, từ đó lan tỏa bảo vệ rừng ngày càng tốt hơn.
Vì những cánh rừng bình yên

Vì những cánh rừng bình yên

Đam mê từ những chuyến đi và tình yêu với màu xanh thiên nhiên, cô gái trẻ Lê Thị Lan Anh (SN 1996) quê Quảng Bình đã tìm về miền núi Nam Tây Nguyên, nơi có những cánh rừng già bạt ngàn để thực hiện những khát khao, hoài bão của tuổi trẻ.
Khốc liệt cuộc chiến giữ rừng

Khốc liệt cuộc chiến giữ rừng

Cuộc chiến bảo vệ rừng xanh đang nóng lên từng ngày, đặc biệt là Đắk Lắk - “lá phổi xanh” của cả nước. Lâm tặc ngày càng manh động, sẵn sàng chống trả người giữ rừng bằng vũ khí nóng. Máu người giữ rừng đã đổ, thậm chí có người đã mất mạng, trong khi chế độ, chính sách cho họ chưa tương xứng…
Nơi biên giới có vườn địa đàng

Nơi biên giới có vườn địa đàng

Giữa bạt ngàn mây trắng ấy, ngôi làng thiên đường hiện ra nhỏ bé mà bừng sáng và chỉ cần một cái với tay là đã có thể chạm tới được trời cao. Ngôi làng ấy vẫn nguyên thủy bản thể như thế bất chấp làn sóng hiện đại đã phủ xuống khắp nơi.
Hành trình trả rừng về nguyên bản

Hành trình trả rừng về nguyên bản

Hơn 500 cây sao đen được trồng trên khu rừng cộng đồng rộng 4ha ở thôn Giàn Bí (xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, Đà Nẵng) là bước đệm đầu tiên của hành trình “cõng” cây gỗ lớn về rừng, trả lại mảng xanh cho núi rừng Hòa Bắc cũng như tạo sinh kế bền vững cho bà con Cơ Tu ở đây.