Chuyện cụ Bùi Bằng Đoàn-Kỳ cuối: Chuyến đi gặp Cố vấn Vĩnh Thụy bị nhỡ thế nào?

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Khó mà dứt mỗi khi được ngồi chuyện với người con út cụ Bùi, ông Bùi Nghĩa. Mảnh mai, lịch lãm, chất giọng nhẹ nhàng. Đã qua tuổi cửu tuần, sức xuống nhiều nhưng cụ khá mẫn tiệp. Khó hình dung chàng trai Bùi Nghĩa từng là sĩ quan. Bởi ngày ấy ông đã khấn trước quan tài mẹ sẽ trả thù cho mẹ. Bùi Nghĩa được toại nguyện.
 

 Thuở ban đầu dân quốc ấy, Cụ Hồ với Cố vấn Vĩnh Thụy ( bên phải)
Thuở ban đầu dân quốc ấy, Cụ Hồ với Cố vấn Vĩnh Thụy ( bên phải)



Có lẽ cụ Bùi trong những ngày bệnh tật canh cánh mối lo người con trai lớn đang ở Mặt trận Bình Trị Thiên ác liệt không biết sống chết ra sao. Nay cậu con út lại cũng dấn thân vào trận mạc. Nên cụ ngỏ với ông Phạm Văn Đồng niềm riêng ấy! Bùi Nghĩa được chuyển sang dân sự đi học Trường Y Việt Bắc và sau này chững chạc vị thế cán bộ Y đầu ngành ở bệnh viện ung bướu quốc gia cho mãi đến lúc hưu. Bà vợ ông cũng ở ngành Y. Bà mất mấy năm nay. Hiện cụ Nghĩa ở cùng người con trai chỗ hồ Ba Mẫu gần công viên Thống Nhất.

Ông Bùi Nghĩa như nhân chứng của sử!

Có lần tôi đánh bạo ngỏ cái ý ông nên viết hồi ký. Ông chỉ cười… Hồi ký, tại sao không? Là những dòng hồi ức về một thiếu niên dĩnh ngộ mau mắn thông minh từng được theo cha mình Bùi Bằng Đoàn khi đóng chức Án sát Bắc Ninh, khi Tuần phủ Cao Bằng, Ninh Bình… Tuổi hoa niên được cha cho đi học tại những vùng trị nhậm ấy lại được cho hầu trà tại nhiều cuộc thù tiếp. 12 năm ở Huế được ăn ở học hành với cha là Thượng thư bộ Hình thành viên Cơ Mật viện.  Lại được hầu cha những năm tháng khi cụ Bùi là Cố vấn Cụ Hồ kiêm Trưởng Ban TTĐB của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa. Rồi từng làm thư ký giúp việc cho cha là Chủ tịch Quốc hội và Phó chủ tịch QH Tôn Đức Thắng vv… Sở dĩ tôi nói khó dứt ra khi ngồi chuyện với cụ Nghĩa là vậy!


Thử trích đoạn chuyện cụ Nghĩa mà có lẽ sử chưa kịp chép. Đó là một đêm xuân năm 1945 kinh thành Huế lúc chộn rộn khi tĩnh lặng sự kiện Nhật đảo chính Pháp. Người bên nội thị kinh thành Huế đưa sang tư gia Thượng thư bộ Hình Bùi Bằng Đoàn một chiếu thư của vua Bảo Đại. Bức chiếu ấy đặt hờ hững trên án thư nên cậu con trai Bùi Nghĩa mau chóng biết được nội dung.

Buồi chầu ngày mai chỉ có khanh và Trẫm…


Tầm bảy rưỡi, cụ Bùi bảo Bùi Nghĩa cắp tráp theo. Đôi khi cụ cho cậu con trai út cái đặc ân theo hầu khi cụ dự những buổi chầu ấy…

Vua Bảo Đại đang ngự trên ngai. Tha thẩn trên nền điện rộng thênh là hoàng tử Bảo Long hơn Bùi Nghĩa 2 tuổi. Vua khoát tay nói hai đứa ra ngoài chơi…

Cái đoạn đầu thì Bùi Nghĩa không biết. Mãi sau này cụ Bùi mới thuật lại.

… Từ trên ngai, vua Bảo Đại hướng xuống viên đại thần Cơ Mật viện kiêm Thượng thư bộ Hình, chất giọng lúc khoan thai, khi gấp gáp truyền rõ việc sẽ tiến hành Lời tuyên bố Việt Nam độc lập  và Tờ phiếu xin từ chức của toàn thể Cơ Mật viện.

Lời cuối là Khanh có thuận lòng cùng trẫm dự vào chính phủ mới không?

Một hồi lâu, không khí nặng nề bao trùm giữa vua tôi!

Rồi cũng rành rẽ một lời tâu.

Muôn tâu bệ hạ, thần rất vinh dự được góp tài khuyển mã để nối dài triều đại của đức Cao Hoàng đế (ý chỉ chúa tiên khởi Nguyễn Hoàng-XB) nhưng hiềm nỗi…

Không phải là già yếu bất tài mà khó phụng sự một chính thể mới theo thuyết Đại Đông Á. Ý cụ Bùi muốn nhắc nguyên tắc, tôi trung không thể thờ hai vua?

Lại nữa, thần không muốn  quân đội nước ngoài lại làm đổ máu đồng bào mình!  Đó là lý do thần không tham dự chính phủ mới vậy!

Vua Bảo Đại lúc này đang trên ngai bỗng tụt xuống. Ngài đặt tay lên vai vị bề tôi trung tin cẩn rồi bất ngờ bật lên, nức nở… Thượng thư bộ Hình Bùi Bằng Đoàn bất giác cũng ôm lấy vị vua bật khóc…

Đúng khi ấy, Bảo Long và Bùi Nghĩa hé cửa dòm vào thấy vậy sợ quá cũng bật khóc theo!


 

Ông Bùi Nghĩa và với tác giả.
Ông Bùi Nghĩa và với tác giả.



Sau này, ông Cố vấn Vĩnh Thụy ở Phủ Chủ tịch đã kể lại chuyện này cho Cụ Hồ nghe và chỉ về phía cụ Bùi có vị này làm bằng…  Bùi Nghĩa khi ấy đương có mặt chứng kiến cảnh Cụ Hồ vẫy cụ Bùi và Cố vấn Vĩnh Thụy lại… Rồi Cụ Hồ ngồi giữa, hai người ngồi hai bên. Hai tay Cụ Hồ giơ ra nắm lấy tay hai người!

Như sử đã chép, ngày 16 tháng 3 năm 1946, Cố vấn Vĩnh Thụy được cử tham gia phái đoàn VNDCCH sang Trùng Khánh đi công cán.

Nhưng sau đó ông đã tách khỏi đoàn để tới Côn Minh rồi Hương Cảng (Hồng Kông). Tại Hồng Kông, ông đã thường lui tới các sòng bạc và sàn nhảy. Ông đã nhiều lần khiến các sòng bạc phải kinh ngạc vì những khoản tiền cược rất lớn trong các ván bạc.

Dù biết việc này nhưng Hồ Chí Minh vẫn tin tưởng ông. Đầu tháng 12/1946, chính phủ còn cử bác sĩ Phạm Ngọc Thạch đem tiền và vàng qua Hồng Kông cho Cố vấn Vĩnh Thụy chi tiêu. Kèm một bức thư.

“Ngài chớ quên rằng Ngài là đại diện cho nước Việt Nam và lịch sử Việt Nam. Ngài phải làm thế nào để đời sống của Ngài xứng đáng với cái tên mà Ngài đang mang, xứng đáng với Tổ quốc chung, với nền độc lập của chúng ta đến nay mới giành lại được”

Sau đó, Cụ Hồ lại trả lời phỏng vấn của báo chí nước ngoài “Nhiều thành viên trong Chính phủ và bản thân tôi, tất cả đều là bạn của ông Cố vấn Vĩnh Thụy, chúng tôi rất mong muốn gặp lại ông Cố vấn và cầu mong ông Cố vấn sớm trở về để cùng nhau lo việc nước. Nhưng Cố vấn Vĩnh Thụy hiện nay (7/1947-XB) không thể rời Hồng Kông được. Chúng tôi xa mặt chứ không cách lòng. Chính phủ và nhân dân Việt Nam hoàn toàn tin tưởng vào sự trung thành của Cố vấn Vĩnh Thụy hiện đang ở nước ngoài nhưng vẫn tiếp tục làm việc cho chính phủ quốc gia mà Cố vấn vẫn là thành viên”. (Trích lại của Philippe Devillers, Histoire du Viet-Nam de 1940-1952, Edition du Seuil, 1952, p.402).

Nhưng có lẽ sử chưa kịp chép cái đoạn ở ATK Cụ Hồ thân đến gặp  cụ Bùi vào mùa xuân 1947 khi đó cụ Bùi vẫn khỏe, chưa bị bạo bệnh. Cụ Hồ ngỏ với cụ Bùi một việc cơ mật. Qua bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, Cụ Hồ biết Cố vấn Vĩnh Thụy rất muốn gặp riêng cụ Bùi… Ông Cố vấn Vĩnh Thụy muốn chuyện trò với cụ Bùi. Và chỉ có cụ Bùi mới góp phần quyết việc ông cố vấn có về lại Việt Nam hay không.

Anh con trai út Bùi Nghĩa không biết được hai cụ đã trao đổi những gì. Nhưng cụ Bùi nói với con trai là có chuyến công tác sang tận Hồng Kông. Sau đó cụ mới ngỏ hết là việc đi đón ông Cố vấn Vĩnh Thụy về.

Chuyện biên ra thì dài. Nhưng vắn tắt là hai ông con từ ATK Việt Bắc đã mất rất nhiều công sức để đến được đất Trung Hoa. Nhưng nhân mối cùng lộ trình đã bị lỡ dở bởi sự thám thính bủa vây cùng phá hoại của quân Tưởng Giới Thạch. Nhận được tin báo, thấy nguy hiểm, từ ATK chiến khu, Cụ Hồ nhắn hai ông con trở về Việt Bắc!

Xuân Ba (TPO)

Có thể bạn quan tâm

Nhân lên tình yêu biển đảo

Nhân lên tình yêu biển đảo

(GLO)- Trong 2 năm (2021-2022), Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Gia Lai và Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đã tổ chức thành công 2 cuộc thi tìm hiểu về biển, đảo theo hình thức trắc nghiệm online. Qua đó, khơi gợi, hun đúc tình yêu biển đảo trong các tầng lớp nhân dân.
Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức dân vận

Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức dân vận

(GLO)- Sáng 20-12, Ban Dân vận Tỉnh ủy tổ chức hội nghị tổng kết công tác năm 2022 và triển khai nhiệm vụ năm 2023. Hội nghị được tổ chức bằng hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến tới 17 điểm cầu cấp huyện. Các đồng chí: Châu Ngọc Tuấn-Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh; Võ Thanh Hùng-Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy chủ trì hội nghị.
"Đại thụ" làng Phung

"Đại thụ" làng Phung

(GLO)- Hơn 20 năm qua, với vai trò Trưởng thôn rồi Trưởng ban Công tác Mặt trận làng Phung (xã Ia Phang, huyện Chư Pưh), ông Siu Bi Ai đã vận động người dân thi đua lao động sản xuất, đoàn kết xây dựng nếp sống văn hóa, góp phần thúc đẩy kinh tế-xã hội phát triển.
Phần thưởng xứng đáng cho người có uy tín ở Gia Lai

Phần thưởng xứng đáng cho người có uy tín ở Gia Lai

(GLO)- Từ ngày 10 đến 15-12, Công an tỉnh tổ chức cho 30 người có uy tín tiêu biểu trong đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) đi tham quan, học tập kinh nghiệm tại Hà Nội và một số tỉnh miền Trung. Đây là hoạt động thường niên nhằm động viên những người có uy tín có thành tích xuất sắc trong phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc“.
Gương sáng "tốt đời-đẹp đạo"

Gương sáng "tốt đời-đẹp đạo"

(GLO)- Từ các phong trào thi đua yêu nước và thực hiện phương châm sống “tốt đời-đẹp đạo“, đồng bào theo đạo Công giáo và Tin lành đã góp phần cùng Nhân dân các dân tộc trong tỉnh ra sức lao động sản xuất, góp phần phát triển kinh tế-xã hội địa phương.
Chư Sê ưu tiên tín dụng chính sách cho vùng dân tộc thiểu số

Chư Sê ưu tiên tín dụng chính sách cho vùng dân tộc thiểu số

(GLO)- Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội (CSXH) huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai đang tập trung giải ngân các nguồn vốn cho vay hỗ trợ nhà ở, đất sản xuất, chuyển đổi nghề theo Nghị định số 28/2022/NĐ-CP của Chính phủ cho các xã và thôn, làng đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Thủ tướng: Chủ động hơn nữa trong việc phối hợp chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho hội viên cựu chiến binh

Thủ tướng: Chủ động hơn nữa trong việc phối hợp chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho hội viên cựu chiến binh

(GLO)- “Các cấp Hội cần chủ động hơn nữa trong việc phối hợp với các cấp, các ngành chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho hội viên cựu chiến binh, cựu quân nhân; động viên cựu chiến binh nêu cao ý chí tự lực, tự cường, quan tâm, tạo điều kiện giúp nhau sản xuất, kinh doanh, giảm nghèo, làm giàu hợp pháp“-Là nội dung Thông báo số 365/TB-VPCP kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam.
Xứng đáng là cán bộ Mặt trận tiêu biểu toàn quốc

Xứng đáng là cán bộ Mặt trận tiêu biểu toàn quốc

(GLO)- Trong số 299 chủ tịch ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã và trưởng ban công tác Mặt trận tiêu biểu toàn quốc giai đoạn 2017-2022 vừa được Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tuyên dương tại Thủ đô Hà Nội, Gia Lai có 5 cá nhân. Trở về từ hội nghị, mọi người rất tự hào và quyết tâm phấn đấu trở thành những “thỏi nam châm“ trong việc tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân như lời Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dặn dò.
Gương sáng làng Dôr 1

Gương sáng làng Dôr 1

(GLO)- Không chỉ làm kinh tế giỏi, ông Yơu (làng Dôr 1, xã Glar, huyện Đak Đoa, tỉnh Gia Lai) còn đi đầu trong công tác tuyên truyền, vận động người dân tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng nông thôn mới và đoàn kết xây dựng nếp sống văn hóa ở khu dân cư.