(GLO)- Sau một năm ròng làm việc vất vả, ngày Xuân, ngoài việc thăm hỏi lẫn nhau, người dân miền Trung thường dành một khoản tiền nhỏ để thưởng thức hát tuồng (còn gọi là hát bội) bằng cách rước các gánh hát về tận thôn biểu diễn.
Hát tuồng thường bắt đầu từ đêm mùng 4 Tết, mỗi nơi 2-3 đêm, trải đều từ thôn này đến xã kia cho đến hết tháng Giêng. Tuồng diễn ngoài trời, ở đình làng hay gò đất trống bằng phẳng, cao ráo nằm ở trung tâm thôn; sân khấu được đắp nền hay tự dựng bằng cọc gỗ, trải sàn bằng tấm ri sắt, ván gỗ... Người xem hát tuồng không phải mua vé, vì kinh phí được huy động từ mỗi hộ gia đình, mức giá được thống nhất vào cuộc họp thôn trước Tết không lâu, sau đó cử ra 1 nhóm người đến từng nhà để quyên góp, nhà “có điều kiện” thì góp nhiều hơn và cũng vui lòng miễn phí hộ gia đình thuộc diện khó khăn.
 |
| Hát tuồng. Ảnh: internet |
Dù chỉ là giải trí nhưng lúc nào tại sân khấu cũng có bàn thờ khấn thần linh, thành hoàng, thổ địa để cảm tạ một năm thôn xóm được an bình, cầu cho năm mới mùa màng tươi tốt, dân làng gặp lành tránh dữ... Người khấn trước lúc buổi diễn mở màn là một cụ ông cao tuổi, đức cao vọng trọng trong thôn. Bàn thờ được chưng bánh ngọt, hoa quả (tuyệt đối không dùng đến quả thị, vì tin rằng mùi thơm của loại quả này khiến Tổ nghề bị mê hoặc, không phù hộ diễn viên khi diễn); đèn hương được thắp liên tục trong suốt đêm diễn với hình dung có “kẻ khuất mặt” về dự đám tuồng như người trần gian vậy. Cùng với thời gian diễn, giá cả, tuồng tích diễn cũng có sự thống nhất giữa người đại diện đi rước gánh hát với trưởng đoàn tuồng. Tựu trung, nội dung vở hướng đến cái thiện, trừ gian diệt ác, giáo dục đạo lý làm người. Thường thì vẫn là những tích tuồng cũ như: “Bao Công tra án Quách Hòe”, “Quan Công phục Huê Dung”, “Tiết Cương phò Phàn Lê Huê”...
Sức hấp dẫn của tuồng bắt đầu từ tiếng trống chầu vang xa qua cánh đồng từ làng này đến làng khác vào chiều trước đêm diễn làm người ta cứ rạo rực lo cơm nước sớm để rủ nhau đi xem. Ngày trước, người dân miền Trung mê hát tuồng lắm, nên mới có câu ca: “Hát bội hành tội người ta/Đàn ông bỏ vợ, đàn bà bỏ con”. Mê đến nỗi, các bà các cô không giấu được cảm xúc, tình riêng với diễn viên trong từng vai diễn mà bộc lộ thành lời, thành vè, thành câu ca: “Cửu Vị đóng Lý Phụng Đình/Dù chồng có đánh thì mình cũng đi/Nói ra thì chuyện cũng kỳ/Hoàng Chinh đóng kép mình thì mê ngay”. Khán giả tuồng ngày nay phần đông là người cao tuổi, họ thuộc tích tuồng, lớp tuồng, câu tuồng; biết cầm chầu, gõ tang trong đêm hát... Lớp trẻ cũng đến nhưng không phải để xem mà cái chính là gặp gỡ, chuyện trò, tán tỉnh trao duyên.
Trong đêm diễn, Ban tổ chức luôn chuẩn bị nhiều thẻ (thẻ được làm bằng que tre, giống hình mũi tên, kẹp một chữ Nho có nội dung may mắn) để lúc khán giả đắc ý với diễn viên thì tung lên sân khấu thưởng. Có 2 em nhỏ, tuổi chừng 13-14, mặc quần áo tuồng, vẽ mặt đẹp từ 2 bên cánh gà chạy ra nhặt thẻ. Cứ tính theo số thẻ mà quy ra tiền thưởng cho diễn viên. Mỗi lần thẻ được vung lên, lập tức: “Tay chầu vung đã đời”.
Bên rìa đám hát tuồng còn có hàng ăn uống, thức món dân dã như: trứng vịt lộn, bánh tráng cuốn với rau sống và thịt bò nướng lụi, trứng luộc, nem chả… Dưới trời khuya sương lạnh, cánh mày râu xếp bằng co cụm trên tấm chiếu, bên bếp than hồng vừa ăn vừa nói chuyện, ly rượu gạo nhâm nhi, đơn giản thế thôi mà tưởng thần tiên là chốn này đây!
Càng về khuya, đêm thanh vắng, tiếng trống chầu và giọng hát vượt bờ tre, vượt cánh đồng làng vọng mãi vào bình yên thôn xóm, giục gọi người đi xa về góp mặt trong ngày Xuân đầy hạnh phúc.
Đình Phê
